جلوه هایی از حکومت مهدوی در دعای افتتاح

به گزارش سرویس مسجدپژوه پایگاه تخصصی مسجد، مکتب تشیّع، با نگاهی ژرف و واقع بینانه به حقیقت انسان و نوع نیازها و استعدادهای او، انتظار دولتی را می کشد که تمامی افراد در آن از تساوی حقیقی برخوردار و در رفاه و آسایش باشند و کوچک ترین ظلم و ستمی بر آن ها وارد نیاید و بیم و هراسی نداشته باشند که این مهم فقط در دولت کریمه ی مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه) تحقّق می‌یابد.

جلوه هایی از حکومت مهدوی در دعای افتتاح

اندیشه ی ساختن مدینه ی فاضله که در آن، شهروندان، فضیلت محور و ارزش مدار زندگی کنند و زمینه ی بسط و توسعه ی معنویّت و صلح و صفا و پاکی را ـ که به رشد و تعالی انسانیّت می انجامد ـ آماده کند، از دیرباز در ذهن همه ی متفکّران و مصلحان جامعه ی بشری مطرح بوده و هرکدام به فراخور افق فکری خویش، الگویی را پیشنهاد کرده اند.

در این میان مکتب تشیّع، با نگاهی ژرف و واقع بینانه به حقیقت انسان و نوع نیازها و استعدادهای او، انتظار دولتی را می کشد که تمامی افراد در آن از تساوی حقیقی برخوردار و در رفاه و آسایش باشند و کوچک ترین ظلم و ستمی بر آن ها وارد نیاید و بیم و هراسی نداشته باشند که این مهم فقط در دولت کریمه ی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه) تحقّق می یابد. (سعدی، صص251-252)

این معنا در بخش پایانی دعای شریف افتتاح بیان شده است که در آن از خداوند تقاضای برقراری دولت کریمه ی حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) را داریم. در شرح این فراز ابتدا به بیان معنای دولت کریمه و ویژگی های آن می پردازیم.

«دوله» در لغت به معنای آن چه که به گردش زمان و نوبت از یکی به دیگری برسد و در اصطلاحِ سیاست، به زمان سلطنت و حکومت بر یک کشور اطلاق می شود. (عمید، 982/1) «کریمه» در لغت به معنای نیکو، خوب و پسندیده است (معین، ص2963/3) و «دولت کریمه» یعنی دولتی که بر محور کرامت دور می زند. (شیخ الرئیس کرمانی، ص224)

اگر نظام یک حکومت بر مبانی اسلام تحکیم شده و حامی نشر معارف آن و ضامن اجرای حدودش باشد، آن حکومت دارای صفت کرامت است (جوادی آملی، صص12-11) که نتیجه ی این کرامت مداری چیزی نیست جز عزّت اسلام و مسلمین از یک سو و ذلّت نفاق و منافقان از سوی دیگر (تونه ای، ص36)؛ چرا که اگر تاروپود حکومت، همانا معرفت صحیح و عمل صالح بود، توان آن را دارد که مکتب الهی را گرامی داشته و اهل آن را عزیز بشمارد. هم چنین زمینه ی خواری نفاق و اهل آن را فراهم ساخته و سرانجام باعث گرامی داشت دنیا و آخرت شود. (جوادی آملی، صص12-11)

همان طور که در این دعای شریف نیز آمده است: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیک فِی دَوْلَةٍ کرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلاَمَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ. ..؛ خدایا ما از تو امید و اشتیاق داریم که دولت با کرامت آن امام زمان را به ظهور آوری و اسلام و اهلش را به آن عزّت بخشی و نفاق و اهل نفاق را ذلیل و خوار گردانی». (قمی، ص285)

دستاوردهای دولت کریمه ی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه)

دولت کریمه ی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه) دارای دستاوردهای بسیاری است که در این قسمت فقط به برخی از مهم ترین دستاوردهای ظهور حضرت با محوریت دعای افتتاح اشاره می کنیم.

الف ـ عزّت اسلام و شیعیان

عصر ظهور، عصر عُلُوّ اسلام و عزّت مسلمانان (غنوی، ش13، ص106) به ویژه شیعیان خواهد بود. (اکبری، ص184) در این حکومت اهل نفاق خوار و ذلیل شده و در موضع ضعف و تحت فشار قرار می گیرند که با قیام جهانی امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه)، شیعه عزیز و محبوب گشته و از اقتدار بی نظیری برخوردار می گردد و زمان سرافرازی و حاکمیت او فرا می رسد. (همان، 168)

آیات و روایات نیز گویای همین مطلب است. چنان که خداوند در قرآن می فرماید: «لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ؛ عزّت مخصوص خدا و رسول او و اهل ایمان است». (منافقون/8) هم چنین امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «یکونُ شِیعتُنا فِی دَولةِ القائمِ (عجل الله تعالی فرجه) سَنامُ الأرضِ وَ حُکامُها یعطی کلَّ رَجُلٍ مِنهُم قُوَّةَ أَربَعینَ رَجُلاً؛

شیعیان ما در حکومت قائم (عجل الله تعالی فرجه)، بزرگان و حاکمان زمین اند که به هر مردی از آن ها قدرت چهل مرد داده می شود». (مجلسی، 372/52) روایت «الْإِسْلَامُ یعْلُو وَ لَا یعْلَی عَلَیهِ؛ اسلام برتری می یابد و چیزی بر آن برتری نمی یابد». (بابویه قمی، ص334/4) نیز مبیّن این مطلب است.

لذا در فراز دیگری از دعای شریف افتتاح، از خداوند می خواهیم «تَرْزُقُنَا بِهَا کرَامَةَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ؛ به واسطه ی آن بزرگوار بر ما عزّت دنیا و آخرت را عطا فرما». (قمی، ص285)

گرامی داشتن اهل حق و ذلیل کردن منافقان از نظر آثار اجتماعی و تربیتی قابل تأمل است؛ چرا که تشویق و تکریم مؤمنان هم تقویت و دل گرمی بیشتر آنان را به دنبال دارد و هم در سایر افراد تأثیر مثبتی بر جای می گذارد. از سوی دیگر تحمیل منزلت پَست اجتماعی و خوار کردن منافقان زمینه ی خوبی برای بازگشت آن هاست و در واقع این خشونت و شدّت یکی از مصادیق ظریف و زیبای لطف و رحمت است. (غنوی، ش13، صص109-108)

ب ـ وحدت

از آن جا که از صدر اسلام تاکنون پراکندگی، شکاف و گسیختگی در میان مسلمین جهان در جریان است و اغلب به طور تفرقه با هم در نبرد و مبارزه هستند، (زمردیان، صص408-407) ایجاد همبستگی و یک پارچگی در میان مسلمان ها و نزدیک کردن دیدگاه ها، افکار و آمال آن ها به یکدیگر، خواسته و آرزوی دست نیافتنی در وضعیت کنونی جهان است (کارگر، ش6، ص180) که این وحدت حقیقی و همه جانبه تنها در عصر ظهور تحقّق خواهد یافت.

زیرا اساس وحدت، در پذیرش دین واحد یعنی اسلام است (اکبری، ص175) و همان طور که بیان شد در عصر ظهور، اسلام بر تمام ادیان پیروز می شود. بنابراین اولین برنامه ی قیام حضرت پس از برقراری اسلام، گردآوری مسلمین جهان و اهل حق و حقیقت است تا از پراکندگی ها و از هم پاشیدگی ها نجات پیدا کنند. (زمردیان، ص408)

پس از آن هماهنگی و همبستگی تمام ملل دنیا اتّفاق می افتد و تمامی افراد جهان به آیین اسلام مشرّف می شوند (همان، ص409) و در آن وقت است که مصداق این بیان حضرت ظاهر خواهد شد که عرض می کند «وَ کثِّرْ بِهِ قِلَّتَنَا... وَ سُدَّ بِهِ خَلَّتَنَا؛ زیاد کن جمعیت اسلام را... و نقص ما را مسدود ساز». (قمی، ص285)

نتیجه آن که منظور از وحدت در عصر ظهور یک وحدت ناقص یا وحدت ظاهری و وحدت بر سر منافع دنیوی یا وحدت در توحید و نبوت و معاد تنها نیست؛ بلکه وحدتی حقیقی، عمیق و ریشه داری است که تمام جوانب فکری، عقیدتی، عملی، اخلاقی و آرمانی را شامل می شود. همه یک دین، یک مذهب، یک رهبر و یک هدف دارند و حول یک محور می چرخند. (اکبری، ص176)

ج ـ عدالت

در حکومت مهدوی هیچ ویژگی به اندازه ی عدالت، روشنی و نما ندارد. در بسیاری از روایات، از آن امامِ همام به عنوان مظهر و تجلّی کامل عدالت یاد شده است. (جمعی از نویسندگان مجله حوزه، ص199) لذا عدل آشکارترین صفات نیک آن امام است (موسوی اصفهانی، 189/1) و نام عدل که بر آن مولا نهاده اند در واقع ترجمانِ کاملِ رسالتِ اوست. (جمعی از نویسندگان مجله حوزه، ص199)

چنان که آن حضرت در دعای شریف افتتاح «عدل» نامیده شده است: «اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی وَلِی أَمْرِک الْقَائِمِ الْمُؤَمَّلِ وَ الْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ؛ خداوندا به ولی امر خود که قیام کننده و عدلِ مورد انتظار همه است درود فرست». (قمی، ص285)

عدالت زمان ظهور منجی عالم، همه جانبه است. به گونه ای که مسایل اجتماعی، قضایی، اقتصادی، سیاسی و همه ابعاد دیگر را شامل می شود. (اکبری، ص166)

جلوه هایی از عدالت مهدوی با محوریت دعای افتتاح عبارتند از:

1- بی نیازی همگانی

عصر ظهور، عصر بی نیازی و رفع کامل محرومیت هاست. (همان، ص179) در دولت کریمه ی مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه)، وضع اقتصاد و معیشت عمومی و اوضاع اقتصادی و مالی مردم سامان خواهد یافت و این رونق و شکوفایی اقتصادی باعث خواهد گردید که همگان از برکات و آثار دولت او برخوردار شوند چهره ی کریه فقر، نابرابری، فساد مالی و... از جهان رخت برخواهد بست. (کارگر، ش6، ص180)

لذا در فرازی از دعای افتتاح از خداوند می خواهیم: «وَ أَغْنِ بِهِ عَائِلَنَا؛ و نیاز ما را بدل به بی نیازی گردان». (قمی، ص285) چرا که رفاه و بی نیازی از میوه های درخت تناور عدل است و امام با تحقّق بخشیدن به اصول دادگری و عدالت اجتماعی، همگان را به زندگی درست و سامان یافته می رساند. (حکیمی، ص123)

اما منظور از بی نیازی در این فقره از دعا از جهت دیگری نیز قابل تأمّل است. در زمان حکومت بقیه الله(عجل الله تعالی فرجه)، گذشته از این که مردم از لحاظ مادی بی نیاز می شوند، دل های آن ها نیز بی نیاز می گردد. (خادمی شیرازی، ص138)

چرا که حرص و طمع از میان رفته و روح غنا و بی نیازی در انسان پدیدار می شود؛ یعنی افراد در جامعه به آن حد از رشد و کمال خواهند رسید که از نظر روحی و وجودی به استغنا و بی نیازی می رسند. (مرکز تخصصی مهدویت، ص95)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در این زمینه می فرمایند: زمانی که مهدی(عجل الله تعالی فرجه) خروج کند خداوند غنا و بی نیازی را به نحوی در دل مردم قرار می دهد که مهدی(عجل الله تعالی فرجه) می گوید: چه کسی طالب مال است؟ جز یک نفر که می گوید من (طالب مالم) کسی نزد آن حضرت نمی آید. (ابن طاووس، ص55، باب154)

2 ـ ریشه کن شدن فقر

در پرتو این بی نیازی، فقر از جامعه ریشه کن خواهد شد. لذا در فراز دیگری از دعا می خوانیم: «وَ اجْبُرْ بِهِ فَقْرَنَا؛ و فقر ما را جبران فرما». (قمی، ص285) در جامعه ای که نیازمند به زکات وجود نداشته و رهبری بخشنده چون مهدی(عجل الله تعالی فرجه) داشته باشد به طور قطع فقر از دامان جامعه زدوده خواهد شد. (مرکز تخصصی مهدویت، ص82)

اما این ریشه کن شدن فقر علاوه بر بُعد مادی از جهت دیگری نیز قابل تأمل است؛ در دوران حکومت آن حضرت علاوه بر این که فقر مادی از بین می رود فقر معنوی هم وجود نخواهد داشت. چرا که آن حضرت پایه ی معرفت را به حدی بالا می برد که هیچ فردی از افراد عالم بی بهره از دانش خداشناسی نخواهد بود. این پیکار با فقر علمی در زمان حکومت آن بزرگوار به حدِّ اعلای خود خواهد رسید. (زمردیان، ص414)

3 ـ ادای دیون

این بذل و بخشش حضرت جلوه های دیگری نیز دارد، چرا که در فراز دیگری از دعا می خوانیم: «وَ اقْضِ بِهِ عَنْ مُغْرَمِنَا (مَغْرَمِنَا)؛ و دین ما را به برکتش ادا فرما». (قمی، ص285)

آن حضرت قرض مقروضین و دِین همه ی بدهکاران را ادا خواهد کرد و در آن روز بدهکاری نمی ماند مگر این که حضرت بدهی او را پرداخت می کنند تا آن جا که حتی اگر کسی کشته شود نیز بدهی اش را پرداخت خواهد کرد (مرکز تخصصی مهدویت، ص83) و پس از او زندگی خانواده اش هم سان و هم سطح دیگر مردم تأمین می گردد. (حکیمی، ص127)

اما این ادای دِین از جنبه ی دیگری نیز قابل تأمل است. شاید مقصود از این درخواست ـ دِین ما را ادا کن ـ در واقع ادای دِین پیروان اهل بیت و شیعیان آن ها باشد. عاشقان حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) باید توجه داشته باشند وقتی که آن حضرت تا این حد نسبت به ادای دیون ما اهتمام دارند ما نیز نسبت به آن حضرت دیونی داریم که باید از خداوند در جهت ادای آن ها استمداد بطلبیم. (مرکز تخصصی مهدویت، ص100) چنان که در دعای ندبه از خداوند می خواهیم ما را در ادای دیون و حقوقمان در قبال آن حضرت یاری دهد: «وَ اَعِنّا عَلی تَأدِیهِ حُقُوقِهِ اِلَیهِ؛ ما را بر ادای حقوق آن حضرت یاری فرما». (قمی، ص812)

4 ـ آزادی اسیران

جلوه ای دیگر از عدالت مهدوی، آزادی اسیران است. چنان که در دعای افتتاح عرض می کنیم: «وَ فُک بِهِ أَسْرَنَا؛ و اسیران ما را آزاد ساز». (همان، ص285) در حکومت مهدوی همه ی اسیرانِ در بند به دست آن حضرت از قید اسارت آزاد شده و هر تبعیدی و دور از وطن و خانواده به آغوش میهن و کانون گرم خانواده اش باز می گردد و حلاوت زندگی در پرتو عدل را در می یابد.

(مرکز تخصصی مهدویت، ص88) چنان که رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) از این مطلب خبر داده و فرموده اند: «إذْ بَعَثَ اللهُ رَجُلاً مِنْ أَطایِبِ عِترَتی وَ أَبرارِ ذُرّیَّتی، عدلاً مُبارَکاً زَکِیّا... یَرُدُّ بِهِ سَبیَ المُسلِمینَ حَیثُ کانوا؛

خداوند مردی از بهترین فرزندان و پاک ترین عترت من بر می انگیزد که سراپا عدل و برکت و پاکی است... به وسیله ی او (مهدی) همه ی اسرای اسلامی را در هرکجا که باشند آزاد می سازد». (سلیمان،950/2)

اما این فقره از دعا از جنبه ی دیگری نیز قابل بررسی است؛ با توجه به این که هم اکنون همه ی ما گرفتار هوی و هوس نفسانی و آرزوهای بیهوده و دور و دراز و پایبند تمایلات و زینت های فریبنده ی دنیا و محبّت ها و عشق های مجازی و مِحنت ها و بلاها و خصومت ها هستیم، اما زمانی می رسد که به فرمان خدای تعالی تمام این اسارت ها به وسیله ی وجود مقدس امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) برداشته خواهد شد. (زمردیان، صص419-418)

د ـ تربیت

تکامل تربیت و بلوغ روحی انسان از جمله برنامه های مهم قیام امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه) است. جزء اصلی در تشکیل اجتماع صالح انسانی، خودِ انسان است. انسان محور اصلی برنامه ریزی ها، قوانین، علوم و دیگر مسایل جامعه ی بشری است. از این رو، ساختن انسان و پرورش و رشد انسانیت او و تربیت اصولی افراد انسانی، مقدّمه ی اصلی تشکیل هر نظام صالح و انسانی است. (حکیمی، ص227)

امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه) از این نقطه ی زیربنایی آغاز می کند تا دیگر برنامه های او به شایستگی انجام یابد. بنابراین تربیت و پرورش روح انسان ها و توجه به اخلاق و فضایل روحی آنان از اساسی ترین برنامه های ظهور حضرت است. (جمعی از نویسندگان مجله حوزه، ص205)

بنابراین در فرازی از دعای افتتاح از خداوند می خواهیم: «اشْفِ بِهِ صُدُورَنَا وَ أَذْهِبْ بِهِ غَیظَ قُلُوبِنَا؛ به برکت او دردهای باطنی ما را شفا بخش و به او خشم دل های ما را فرو نشان». (قمی، ص285)

در دولت مهدوی اخلاق مذموم جای خود را به اخلاق حسنه خواهد داد و صفا و صمیمیت و یک رنگی و برادری در جامعه حکم فرما خواهد شد. (مرکز تخصصی مهدویت، ص99) در حیات مهدوی جایی برای کینه و دشمنی در قلوب مردم نمی ماند و وقتی کینه از دل ها رفت بهانه ای برای خیانت، خودخواهی، انتقام، بدگمانی و... نخواهد بود و اخلاق مردم، اخلاق محمّدی و علوی و مهدوی خواهد شد. (حائری، ش14، ص225)

دستاوردهای ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) فراوان است و به این چند مورد ختم نمی شود؛ اما در این مجال مختصر، فقط به بیان دستاوردهای ظهور با محوریت دعای افتتاح پرداختیم و همین موارد اندک، نوید دهنده ی دولت کریمه و مدینه ی فاضله آن حضرت است که ان شاء الله با امر ظهور ایشان محقّق خواهد شد.

فهرست منابع:

1. حسین علی سعدی، جامعه مهدوی آرمان شهر نبوی، فصل نامه انتظار، سال دوم، شماره 5، 1381هـ.ش.

2. حسن عمید، فرهنگ عمید، تهران، امیرکبیر، 1378.

3. محمد معین، فرهنگ فارسی معین، بی جا، مزدک، 1387.

4. عباس شیخ الرئیس کرمانی، موعود امم، قم، عصر ظهور، 1383.

5. جوادی آملی، کرامت در قرآن، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1376.

6. مجتبی تونه ای، موعودنامه (فرهنگ الفبایی مهدویت)، قم، مشهور، 1385.

7. عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ترجمه مهدی الهی قمشه ای، تهران، انتشارات اسلامی، 1371، دعای افتتاح.

8. امیر غنوی، عدالت اجتماعی از دیدگاه اسلام، فصل نامه انتظار، سال چهارم، 1383هـ.ش.

9. محمد رضا اکبری، پرچم هدایت، قم، مسجد مقدس صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه)، 1383.

10. محمد باقر مجلسی، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار (علیهم السلام)، تهران، اسلامیه، بی تا.

11. احمد زمردیان، بیان حقیقت، شیراز، نوید، 1376.

12. رحیم کارگر، جهانی شدن و حکومت جهانی حضرت مهدی (علیه السلام)، فصل نامه انتظار.

13. جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (علیه السلام)، قم، حوزه علمیه قم، 1378.

14. محمد تقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم (علیه السلام)، ترجمه مهدی حائری قزوینی، قم، انتشارات برگ شقایق، 1380هـ.ق.

15. محمد حکیمی، عصر زندگی (پژوهشی در انقلاب جهانی مهدی (علیه السلام) و چگونگی آینده انسان و اسلام)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1380.

16. محمد خادمی شیرازی، جهان بعد از ظهور، تهران، مؤسسه نشر و تبلیغ، 1365.

17. مرکز تخصصی مهدویت، ره توشه مهدی یاوران، قم، انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه)، 1381.

18. علی بن موسی طاووس، الملاحم و الفتن، ترجمه محمد جوان نجفی، تهران، کتابفروشی اسلامی، 1360هـ.ش، ص55، باب154.

19. کامل سلیمان، روزگار رهایی (ترجمه یوم الخلاص)، ترجمه علی اکبر مهدی پور، قم، نشر آفاق، چاپ دوم، 1371هـ.ش،

20. محمد مهدی حائری، آثار فردی و اجتماعی عدالت مهدوی، فصل نامه انتظار.

سیده عطیه تحقیقی

پایان پیام/