عشق به نماز و مسجد در سیره امام حسن مجتبی(ع)

بسم الله الرحمن الرحیم
 عشق به نماز و مسجد در سیره امام حسن مجتبی(ع)
امام حسن مجتبى(ع) نیز همانند دیگر حضرات معصوم (ع) به نماز و عبادت پروردگار اهمیت بسیار می داد، به طورى که هنگام نماز از خود بی خود می شد. زمانى که می خواست آماده نماز شود. [هنگام وضو، موقع نماز، تا فارغ شدن از نماز] حالت فوق العادهاى به آن حضرت دست مى داد که همه مردم را متوجّه خود مى کرد.
روایت شده است: آن حضرت هر وقت مى خواست مشغول نماز و مقدمات آن شود، رنگ مبارکشان متغیّر و زرد مى شد.
بندهاى بدنش مى لرزید. سبب این حالت را از آن حضرت پرسیدند.
فرمود: سزاوار است کسى که مى خواهد نزد «ربُّ العرش» و در برابر خداى خود به نماز و بندگى بایستد، رنگ زرد گردد و رعشه در مفاصل و بندهاى بدنش افتد.
بعد از فارغ شدن از وضو این حالت، شدت پیدا مى کرد. هر چه به نماز نزدیک تر مى شد منتقلب تر مى شد. با همین حال به مسجد، تشریف مى برد. وقتى به در مسجد مى رسید سر مبارکشان را به سوى آسمان بلند مى کرد و به حال زار با خداى خود به گفتگو و راز و نیاز پرداخته و مى گفت:
«اى خداى من! مهمان تو به درگاهت آمده و در مقابل تو ایستاده است. اى خداوند نیکوکار! بنده رو سیاه و گنهکار به در خانه و نزد تو آمده است. پس در گذر از کارهاى زشت و ناپسندش به نیکى هاى خودت اى کریم! اى کریمى که کرمت شامل حال گنهکاران مى شود.»
وقتی که داخل مسجد مى شد و به نماز مى ایستاد، بندهاى بدنش به طورى مى لرزید که مى خواست از هم جدا شود، به جهت آن که خود را در مقابل پروردگار خویش مى دید.
هنگامى که بهشت و جهنم را یاد مى کرد، مانند کسى که مار و عقرب او را گزیده باشد مضطرب و بى طاقت مى-شد و بعد از فارق شدن نماز، از خداوند متعال بهشت را درخواست مى کرد و از آتش جهنم به او پناه مى برد.
در سیره آن حضرت (ع) آمده است: «وقتی به نماز برمی خاست بهترین لباسهای خود را می پوشید.
به او گفتند: اى فرزند رسول خدا، چـرا بهترین لباسهایت را مى پوشى؟می فرمودند: «فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ فَأَتَجَمَّلُ لِرَبِّی وَ هُوَ یَقُولُ: "خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ"  فَأُحِبُّ أَنْ أَلْبَسَ أَجْوَدَ ثِیَابِی» ؛ خداوند زیباست و زیبایى رادوست دارد و من نیز خود را براى پروردگارم مى آرایم، چه خداى تعالى فرماید: زینت خود را به هنگام عبادت در مسجد برگیرید. بنابر این، دوست دارم که بهترین لباسم را بپوشم.
قرآن کریم در آیه ۳۱ سوره مبارکه «اعراف» می فرماید:
«یَا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ»؛ 
 اى فرزندان آدم! نزد هر مسجد (به هنگام نماز، لباس و) زینت‏هاى خود را برگیرید و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید، همانا خداوند اسرافکاران را دوست ندارد.
شاید بتوان گفت: آنچه در قرآن کریم با خطابِ «یَا بَنِی آدَمَ» بیان مى‏شود، مربوط به همه انسان‏ها و تمام ادیان و از مشترکات آنان است.
در سوره ی کهف آیه ۴۶ می فرماید: مال و فرزندان «زینت» زندگی دنیوی انسان هستند: «الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیوةِ الدُّنْیَا وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلًا»
از آنجا که قرآن کریم یک مجموعه کامل و مرتبط به هم است، اگر این دو آیه شریفه را در کنار هم قرار دهیم، علاوه بر معنای ظاهری آیه، معنای دیگر آیه چنین است: هنگام رفتن به مسجد، فرزندان و مال خود را نیز ببرید.
بر این اساس مفسّران گفته اند ، ممکن است این آیه شریفه بیانگر این باشد که مال و فرزند خود را هنگام رفتن به مسجد همراه داشته باشید، تا با مال، به حلّ مشکلات اقتصادى مسلمانان بپردازید و با حضور فرزند در مساجد و جماعات، مشکلات تربیتى نسل آینده را حلّ کنید.
در روایات، استفاده از بوی خوش از اخلاق پیامبران و سیره آنان شمرده شده و تأکید گردیده است که: مردان نباید از استعمال بوی خوش غافل باشند. صاحب کتاب «عروه» می گوید: «مستحب است به هنگام رفتن به مسجد از بوی خوش و لباسهای تازه استفاده کند.»
در دین اسلام تاکید زیادی بر آراستگی، زیبایی و نظافت به خصوص هنگام ورود به مسجد شده است. در سیره پیامبر(ص) آمده است: «پیامبر(ص) در زندگی خویش، برای خرید عطر بیشتر از خوراک هزینه می کرد» ؛ آن حضرت به پیروان خویش توصیه می فرماید: «از شایستگی مرد آن است که در هر روز به خویش عطر بزند و اگر ممکن نیست، هر دو روز یکبار و اگر این هم ممکن نیست، پس در هر جمعه آن را ترک نکند.»
 در روایات، امام‏جماعتِ عادل، آراستگى ظاهر، عطر زدن و لباس زیبا پوشیدن به هنگام نماز، بلند کردن دستان به هنگام رکوع و سجود در نماز، شرکت در نماز عید و نماز جمعه، از جمله مصادیق زینت شمرده شده‏اند.
ازاین رو، امام حسن مجتبى(‏ع) به هنگام نماز و حضور در مسجد، بهترین لباس خود را مى‏پوشید و مى‏فرمود: «خداوند زیباست و زیبایى را دوست دارد، و من لباس زیباى خود را براى پروردگارم مى‏پوشم و آنگاه آیه شریف فوق را تلاوت مى‏فرمودند. 
خداوند زیبایى و زینت را دوست دارد و گرنه به آن امر نمى‏فرمود، «خُذُواْ زِینَتَکُمْ» چنان که اسلام، آیین فطرى است و انسان نیز فطرتاً از زینت لذّت مى‏برد.
با زینت به مسجد رفتن، احترامى است به عبادت خدا و به بندگان او، و همچنین سبب ایجاد جاذبه و ترغیب عملى دیگران به آمدن در مسجد می شود.
علّت این که خداوند دوست دارد، بندگان هنگامی که به پیشگاه او می آیند زیبا باشند، به این دلیل است که خداوند نفس این عمل را دوست دارد و اصلاً زیبایی یکی از مواهبی است که او به بندگان خویش از خود عطا کرده است و چون خود در خلقت جهان از زیبایی های خیره کننده استفاده کرده است به بندگانش نیز امر به اخذ زیبایی و زینت می کند.
نکته شایان توجه این که: گرچه استفاده از زینت و طعام، امرى فطرى و طبیعى است، ولى در شرایط خاصّ، مانند وجود نیازمندان و محرومان، باید با آنان همدردى کرد. ازاین رو، زیبایی نیز مانند هر امر دیگری محدوده-ای دارد و تابع شرایطی از جمله شرایط اجتماعی است، مثلا ً در زمان امام صادق(ع) چون مردم در رفاه نسبی بودند، امام لباس های زیبا می پوشیدند، امّا امام علی(ع) مانند فقرا (به دلیل فقر جامعه) لباس می پوشید.
 با کمى دقّت و تأمل در این آیه شریفه مى‏توان نکته‏ها و پیام‏هایى را استفاده کرد، از جمله:
 الف) مسجد که پایگاه مسلمانان است، باید آراسته، زیبا و با جاذبه باشد. «خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ»؛
 ب) بهترین و زیباترین لباس، براى بهترین مکان است.«خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ»؛
البته، برداشت فوق بر این اساس است که کلمه «مسجد» اسم زمان و یا اسم مکان، و نه خصوص مساجد رسمی، باشد. در این صورت مراد از سجده، پرستش خدا و خضوع در برابر اوست که نماز و پیشانی بر خاک ساییدن مصداق تامّ و جلوه کامل آن است.
 ج) شریعت حیات بخش اسلام، هم به باطن نماز توجّه دارد، «الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ؛  ، هم به ظاهر آن. «زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ»، آرى؛ در شریعت اسلام، ظاهر و باطن، دنیا و آخرت به یکدیگر آمیخته است.
 د) زینت، اگر چه در نماز فردى نیز ارزشمند است، امّا در اجتماع و مسجد، حساب ویژه‏اى دارد. «عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ»؛
 هـ) ابتدا نماز، آنگاه غذا؛ «عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ»؛ یعنی: اوّل توجّه به روح و معنویّت، آنگاه توجّه به جسم.
و) حرمت اسراف در بهره گیری از زینتها «خُذُواْ زِینَتَکُمْ...وَلاَ تُسْرِفُواْ»؛ این برداشت مبتنی بر این است که «وَلاَ تُسْرِفُواْ»، علاوه بر «کُلُواْ وَاشْرَبُواْ»، ناظر به جمله «خُذُواْ زِینَتَکُمْ» نیز باشد که ذیل آیه: «إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ»، این احتمال را تأیید می کند. ناگفته روشن است که «زیاده روی در زینت دادن خویش، و اسراف در خوردن و آشامیدن، موجب محرومیت از محبت خداوند است»(خُذُواْ زِینَتَکُمْ...وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ).
نتیجه سخن
بنابراین، سیره عبادی و انس با مسجد وجود مقدس امام حسن مجتبی(ع) و همه حضرات معصومان(ع)، سر مشق و الگوی تمام عیار همه بشریت، مسلمانان و به ویژه شیعیان است.
سیره عبادی و انس با مسجد و مقدسات آن امام همام براى دوستداران و پیروانش سر مشق و الگوی تمام عیار همه بشریت، مسلمانان و به ویژه شیعیان است، هر چه انسان خدا شناس تر و مأنوس با خانه خدا(مسجد) باشد، عبادت و بندگی اش عمیق تر، عاشقانه تر و عارفانه تر خواهد بود.
 زینت کردن خویش جهت مسجد عملی مستحب است که قرآن کریم و احادیث و سیره حضرات معصومان(ع) به این امر توصیه کرده است.
طبق احادیث و کتاب‏های تفسیری مقصود از زینت در این آیه شریفه، پوشیدن لباس پاکیزه و فاخر، شانه زدن موی، در دست کردن انگشتر فاخر، عطر زدن و ... است. 
و شگفتا که با همه سفارش های حضرات معصومان(ع) و دین بر بهداشت و پاکیزگی، برخی نمازگزاران با لباس-های آلوده و جوراب های بدبو، به مسجد میروند و در صف جماعت می ایستند و باعث نفرت و انزجار دیگران  میشوند و گاه باعث میشوند که مسلمان نمازگزار از مسجد فراری شود و این، کاری ناشایست و نابخشودنی است!
برخی خیال می‌کنند، همین مقدار که انسان ایمان محکم و باطنی پاک داشته باشد، کافی است و ظاهر و پوشش و رفتار هرگونه باشد، عیب ندارد، به پندار خود زمزمه می‌کنند که:
مرد سیرت را به صورت کار نیست، جامه گر صد وصله باشد، عار نیست
صـورت زیبـا نـمی‌آیـد بـه کـار، حــرفـی از مـعـنـی اگـر داری بـیــار
به هر حال، این جمله در آیه شریفه هم شامل «زینتهای جسمانی» است که عبارت از پوشیدن لباسهای مرتّب و پاک و تمیز، و شانه زدن موها، و بکار بردن عطر و مانند آن می شود، و هم شامل «زینتهای معنوی» یعنی صفات انسانی و ملکات اخلاقی و پاکی نیّت و اخلاص.
اهل مسجد زوّار خداوند هستند، و زائر باید عظمت و جایگاه مزور(زیارت شده) را مدّ نظر داشته باشد.
امام حسن مجتبی(ع) فرمودند: «اَهلُ المَسجِدِ زُوّارُ وَ حقٌ عَلَی المَزُورِ اَلتُّحفَةُ لِزائِرِهِ» ؛ اهل مسجد زائر خدا هستند و بر صاحب خانه است که بر زائرش هدیه ای بدهد. پس خوشا به حال زوّار الله که پیامبراکرم(ص) فرمودند: «طُوبَى لِعَبْدٍ تَوَضَّأَ فِی بَیْتِهِ ثُمَّ زَارَنِی فِی بَیْتِی أَلا إِنَّ عَلَى الْمَزُورِ کَرَامَةَ الزَّائِرِ؛ خوشا به حال بنده ای که در خانه اش وضو بگیرد، سپس مرا در خانه ام زیارت کند؛ آگاه باش، بر زیارت شده واجب است که زائرش را تکریم کند.»  

عسکری اسلامپورکریمی