به گزارش سرویس مسجدپژوه پایگاه تخصصی مسجد، حجت‌الاسلام روح‌الله کریمی از مدیریت تولید و محتوای معاونت فرهنگی و اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجد در یادداشتی به مناسبت سالروز سخنرانی تاریخی امام خمینی رضوان الله تعالی علیه در چهارم آبان ۱۳۴۳ در قم، به ریشه‌های تصویب کاپیتولاسیون در ایران و علت مخالفت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه با آن پرداخته است. در این سخنرانی مشهور، امام راحل مصونیت قضایی و سیاسی مستشاران آمریکایی را مصداق بارز قانون احیای کاپیتالاسیون اعلام فرمودند و آن را مایه پایمال شدن عزت ایران و ایرانی معرفی فرمودند.
در ادامه یادداشت روح الله کریمی را می‌خوانیم.
دهه ۱۳۴۰ شمسی (۱۹۶۰ میلادی)، دو دهه پس از پایان جنگ جهانی دوم، دوران حاکمیت بلامنازع آمریکا بر بخش‌های عمده‌ای از جهان بود. در این دوران، جهان به دو بلوک شرق و غرب تقسیم شده بود. در این دهه‌ها ایران نیز همچون همیشه به عنوان یکی از مهمترین نقاط دنیا از جهت جغرافیایی و منابع طبیعی، مورد طمع قدرت‌های بزرگ بود. تا قبل از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ایران تحت نفوذ بریتانیا بود، اما پس از کودتا، آمریکا جایگزین بریتانیا شد. در این سالها بریتانیا به دلیل مشکلات اقتصادی و خرابی‌های بر جای مانده از جنگ جهانی و بدهی به آمریکا، مجبور بود مستعمرات و حوزه‌های نفوذ خود را به آمریکا واگذار کند. یکی از این حوزه‌های نفوذ، ایران بود. به طور خاص، نفت ایران بسیار مورد طمع و نیاز ابرقدرت‌ها بود؛ اما جذابیت‌های ایران فقط منحصر در نفت نبود. به همین دلیل، آمریکا توانست با کمک به شاه برای بازگشت به قدرت، نفوذ در ایران را از بریتانیا بگیرد.
یکی دیگر از جهات اهمیت ایران در این دهه‌ها این بود که اعراب در این سالها مقابل رژیم صهیونیستی بودند و آمریکا باید کشوری قدرتمند را به عنوان محور در نظر می‌گرفت تا به واسطه آن بتواند بر اعراب مسلط باشد. همراهی شاه با آمریکا و رژیم صهیونیستی موجب شد ایران به این عنوان دست یابد. به همین دلیل اتباع و نظامیان آمریکایی حضوری گسترده در ایران پیدا کردند. آمریکا که خوی تجاوز و وحشیگری اتباع و نظامیان خود را می‌دانست، به خوبی واقف بود که اینها در ایران دست به تجاوز خواهند زد و در این صورت، قطعا افکار عمومی خواهان مجازات آنها خواهد بود. از طرفی دیگر، خوی استکبار ایجاب می‌کرد که به تحقیر ملت‌های تحت سلطه بپردازد؛ به همین دلیل تلاش کرد قانون کاپیتولاسیون را توسط مجلس ایران به تصویب برساند و موفق هم شد. مفاد لایحه کاپیتولاسیون، مصونیت قضایی نظامیان و اتباع آمریکایی در ایران بود. به موجب این لایحه، آمریکایی‌ها در صورت ارتکاب جرم و جنایت در ایران، از مصونیت قضایی برخوردار بودند و دادگاههای ایران حق نداشتند به مجازات آنها بپردازند.
در ۴ آبان ۱۳۴۳ امام خمینی رضوان الله تعالی علیه در یک سخنرانی تاریخی در ایام ولادت حضرت زهرا س به مخالفت صریح با این قانون پرداختند. امام سخنرانی آتشین خود را با آیه استرجاع شروع نمود و تأثر خود را از این لایحه اعلام نمود. در همین روز، حضرت امام بیانیه‌ای خطاب به روحانیون و ملت ایران صادر نمود و تصویب کاپیتولاسیون را موجب تسلط کفار بر مسلمین دانست و با استناد به قاعده نفی سبیل و آیه «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا» (سوره نساء/ آیه ۱۴۱)، آن را باطل اعلام نمود.
پس از این سخنرانی و اعلام موضع بود که حضرت امام به دستور شاه به ترکیه تبعید شد.
پایان پیام/