مزایاى مسجد مجازى موضوع مورد بحث حجت الاسلام یحیی جهانگیری، کارشناس حوزه مسجد، در کتاب "مسجد مجازى" است. نویسنده در بخش سوم این کتاب به منظور تبیین بایستگى توجه به مساجد مجازى و توصیف نحوه کارکرد آن چهار مورد از مزایای مسجد مجازی اشاره می کند.
1ـمحدودیت زمانى و مکانى ندارد
جهان فیزیکى با محدودیتهاى مکانى و زمانى روبروست و مساجد هم از این قانون مستثنا نیستند. حقیقت آن است محدودیت مساجد از نظر مکانى،عبارتست از عدم گسترش و پراکنش مناسب مساجد. حقیقت آن است که این مأمن مسلمین و رسانه دینى، در همه اماکن مورد نیاز در دسترس نیست.
هرچند احتمال دارد دیدگاه سنتىگرا با این مقوله آشتى نداشته باشدولى با همین مسجد مجازى مىتوان بیماران و... که توان حضور در مسجدفیزیکى ندارند را در مسجد مجازى بهرهمند ساخت. بالاخره یادمان باشد که جذب کردن نسبى بهتر از نیامدن هرگزى جوانان به مسجد است.
2 ـ تعاملى
به ظاهر میان تبلیغ دین در فضاى مجازى و دنیاى واقعى، تفاوت در محتوا نیست، بلکه تفاوت در ابزار است؛ تبلیغ دین در فضاى مجازى محدودیتها و امکاناتىدارد؛ همانگونه که تبلیغ در دنیاى واقعى با این محدودیتها و امکانات مواجه است. بهعنوان مثال مخاطبان رسانه سنتى تلویزیون، مناسک مذهبى رامىبینند ولى در اینترنت قادر به انجام آن هم هستند. اجراى مراسم و مناسک مذهبى در فضاى واقعى لذت بیشترى دارد، اما اینترنت به کمک ویدئوکمهاو مانند آن، این امکان را فراهم کرده است که از طریق آن حتى زیارت کرد و احساس انجام مناسک دینى در افراد ایجاد نمود. درحالى که تلویزیون نمىتواند چنین امکانى را در اختیار ما قرار دهد و تنها نقش روایتگرى دارد.
از اینرو به باور برخى اینترنت از سایر رسانهها تفاوتى اساسى دارد. به زعم ایشان، اینترنت، یک رسانه نیست بلکه فضایى رسانهاى است. در واقع ماهم در اینترنت و هم با اینترنت زندگى مىکنیم.
3ـ تولید انبوه
بهطور تقریبى هر سه ماه یک بار توسعه وب، دو برابر مىشود. اما این رشد روزافزون، کاملاً نابرابر توزیع شده است. در حالى که آمریکا و کانادا ٦٣%، اروپا ٤/٢٢% و استرالیا، ژاپن و نیوزیلند ٤/٦% از کامپیوترهاى متصل به اینترنت رادر اختیار دارند، بقیه کشورهاى آسیایى و آفریقایى تنها ٩/٥% از این کامپیوترها را در خود جاى دادهاند. ٨٣% کاربران اینترنت در آمریکا، ٦% در اروپا، ٣% در اقیانوسیه و ٨% در بقیه قارههاى دنیا قرار دارند. نگاهى به وضعیت و موقعیت زبانهاى مختلف در اینترنت میزان سلطه زبانهاى غربى را نشان مىدهد. در میان کسانى که از اینترنت استفاده مىکنند، ٣/٥١% به انگلیسى سخن مىگویند و عرب زبانان کمتر از ١% استفاده کنندگان را تشکیل مىدهند.بیش از ٨٠ درصد کل اطلاعاتى که در بیش از ١٠٠ میلیون رایانه سرتاسر جهان ذخیره شده به زبان انگلیسى است.این در حالى است که کمتر از ٥%اطلاعات موجود در فضاى وب، در باره دین است.[٦] مسجد مجازى مىتواند خلأ نیاز به معنویت و دین را در محیط سایبر پر نماید و عرصه اینترنت را نیز اخلاقى و ارزشى نماید. در آن صورت اینترنت دیگر تهدید نخواهد بود. بلکه همه خانوادهها از حضور فرزندان خود در این محیط، احساس رضایت نیز خواهند نمود.
یادمان باشد خواه و ناخواه، این غول رسانهاى به درون خانههاىما نفوذ کرده است، به جاى منع، مىتوان این را مدیریت نمود و بلکه از این ابزار بر علیه دشمن بهره برد. دشمن با این ابزار درصدد ربودن اندیشه جوان اسلامى و ایرانى است با دینى کردن آن مىتوان گستره انبوهى از جوانان غیر دینى را با آموزههاى اسلامى، آشنا ساخت.
٤ ـ پرسش صریح
اگر انسان طالب شهرت است این تنها یک روى سکه از حیات انسانى است. پاره دیگر از زندگى انسانى، گرایش به انزوا گزینى دارد. در این بخش انسان دوست ندارد که همه از اسرار او با خبر باشند. از این روست که برخى سؤالات در ذهن انسانى هست که بىپاسخ است، نه از آن جهت که پاسخى ندارد بلکه از آن جهت که پرسشگر آن را جزو اسرار خود دانسته و با پرسیدن آن سؤال، گویى پارهاى از خلوت خود را برملا کرده است.
امروزه برخى بین «سؤال» و «مسئله» فرقى مطرح مىکنند، که دقیقا به این بحث برمىگردد. زیرا طرف در درون خود با «مسئله»اى درگیر است لیک اگر آن را بپرسد، بخشى از اسرار او فاش خواهد شد لذا آن را در قالب «سؤال» که قدرى نامرتبط با «مسئله»اش است، مىپرسد. این نحو پرسیدن، نمىتواند پاسخ مناسبى به «مسئله» جوانان باشد. مسجد مجازى، بهترین فضا براى طرح خودِ «مسئله» نه «سؤال» است. تا طرف مستقیما با «مسئله» خود درگیر شود و پاسخى کاملاً مرتبط با «مسئله» خود دریافت دارد. بىآنکه حتى بخش کوچکى از اسرار او فاش گردد.
یکى از ویژگىهاى اصلى فضاى مجازى، ایجاد محیطى براى مطرح کردن سؤالهاى ناگفتنى در دنیاى واقعى است. جوانان گاهى براى پرسیدن برخى سؤالها بهصورت چهره به چهره، حیا پیشه مىکنند. بنابراین فضاى مجازى این امکان را مىدهد که درد و دلهاى ناگفتنى، گفتنى شود.
نویسنده در بخش چهارم این کتاب در پاسخ به پرسش چرا مسجد مجازى؟ می گوید:
در این بخش برآنیم تا ثابت کنیم که این آمار چه ضرورتى را ایجاب مىکنند که ما به مساجد مجازى روى آوریم. برآیند خلاصه آمار پیشین حاکى از دو واقعیت انکارناپذیر است: یکم؛ اینکه فطرت جوانان به حقایق ایمانى گرایش دارد. دوم؛ اینکه وضعیت مساجد در بین جوانان از اقبال مطلوبى برخوردار نیست.
در یک بررسى از دانش آموزان دبیرستانهاى خرمآباد، علت عدم گرایش به مساجد، عدم آگاهى جوانان از جایگاه مسجد گزارش داده شده است. در پیمایشى از جوانان مشهد، ٣/٤٤ درصد جوانان در هیچ یک از زمینههاى مذهبى مطالعهاى نداشتند. و تنها ٧/٦٣ درصد در زمینههاى مذهبى مطالعه کردهاند. از کسانى که در زمینه مذهب مطالعه داشتهاند، ٤/٣٧ درصد تنها در یک زمینه، ٤/١١ درصد در دو زمینه، ٢/٥ درصد در سه زمینه و تنها ٧/١ درصد در چهار زمینه مطالعه داشتهاند. چهار زمینه عبارت بود از اعتقادى، احکام، قرآن و تفسیر، و تایخ اسلام.
این آمار نشان از این دارد که مطالعه مذهبى جوانان رو به کاهش است. اینترنت به عنوان ابزارى که جوانان روزانه لحظاتى را با آن سپرى مىکنند، مىتواند به مدیریت خوب و تولید انبوه محصولات دینى بر فضاى وب، در گسترش دانش دینى جوانان مؤثر افتد و خود موجب گرایش جوانان به مساجد شود زیرا بخشى از این محصول عرضه شده در فضاى وب، در باره جایگاه مساجد خواهد بود. و این خود بر راهبرد ما در مسجد مجازى که عبارتست از «آستانه بودن مسجد مجازى براى مساجد واقعى»، گواهى، نیک خواهد بود.
خود این عمل، در رفیق نمودن کاربران اینترنت با مساجد، مؤثر خواهد بود بىآنکه اینترنت را به عنوان رقیب مساجد قرار دهیم و جوانان را در انتخاب یکى از آن دو به صورت مانعة الجمع مختار کنیم.
بنابر این گزارش کتاب مسجد مجازى به ترتیب در هشت فصل ادیان و معابد مجازى؛ مخالفان معابد و مساجد مجازى؛ تعریف «مسجد مجازى»؛ واقعیت تلخ؛ مساجد فرصتها و تهدیدات پیشرو؛ مسجدمجازى و بازیابى کارکردهاى متنوع مساجد؛ مسجدمجازى، پلى براى صدور انقلاب و مسجدمجازى، بایسته چشم انداز بیست ساله ایران اسلامى تنظیم شده است.
دفتر مطالعات و پژوهشهاىمرکز رسیدگى به امور مساجد این کتاب 216 صفحه ای را یکم تیر 1388 به همت انتشارات ثقلین منتشر کرده است.