به گزارش پایگاه تخصصی مسجد، جامع الأزهر از مهمترین مساجد مصر است. محمد العربی فرمانده خلیفه فاطمی عبدالحمید بن محمد علی فاطمی آن را تأسیس نمود، تا مسجد و مدرسه ای باشد که مبلغین فاطمیان راتربیت نماید و مذهب اسماعیلی شیعه که مذهب فاطمیون مصر بود، را ترویج نمایند.
پیشینه:
جامع الأزهر از مهمترین مساجد مصر است. محمد العربی فرمانده خلیفه فاطمی عبدالحمید بن محمد علی فاطمی آن را تأسیس نمود، تا مسجد و مدرسه ای باشد که مبلغین فاطمیان راتربیت نماید و مذهب اسماعیلی شیعه که مذهب فاطمیون مصر بود، را ترویج نمایند. و بنای آن بعد از فتح مصر در 14 رمضان سال 359 (قمری) ( 970 (میلادی) ) آغاز گردید.
ساختمان الأزهر:
الأزهر اولین مسجدی بود که در شهر قاهره بنا گردید، به همین علت مسجد جامع قاهره محسوب می گردید. و ساختمان آن عبارت بود از یک صحن که سه رواق در اطراف آن بود، که بزرگترین آنها رواق قبله بود. و بعد مجموعه ای از رواق و شبستان ومدرسه و محراب و مناره و مأذنه به آن اضافه گردید. ساختمان اداری شامل دو مجموعه دانشکده ویژه پسران و دختران است که در گروه پسران چهارده دانشکده در رشته های علوم انسانی، پزشکی، کشاورزی و فنی و مهندسی فعالیت می کند و پنج دانشکده نیز در رشته های علوم انسانی و پزشکی ویژه دختران است. این دانشگاه هم اکنون بیش از 120 هزار دانشجو دارد که همه ساله نزدیک به بیست هزار نفر از آنان در مقاطع لیسانس، فوق لیسانس و دکتری از آن فارغ التحصیل می شوند.
مسجد اصلی الازهر در حقیقت یک مسجد ستون دار ساده است و تأثیر پذیری آن از جامع قیروان آشکار است. چهار ردیف ستون، نمازخانه را به پنج راهرو موازی با قبله تقسیم می کند. این راه رو ها در مرکز به وسیله شبستان محوری پهنی که به محراب گچ بری شده مسجد منتهی می شود، قطع می گردد. این پلان متقاطع T شکل، پیش از این در مساجد شمال آفریقا به کار گرفته می شد.
در جلو شبستان محوری مسجد الازهر، گنبدی ساخته شده که تاریخ آن مربوط به سال 509 هجری است و موقعیت آن، یکی از گنبدهای مشابه را در قیروان به یاد می آورد. در دوره عثمانی، دیوار سمت قبله مسجد الازهر بدون تغییر در وضعیت محراب، برداشته شد و نمازخانه در جهت شرق گسترش یافت و چهار راهرو دیگر به آن افزوده شد.
تزئینات دوره فاطمی در قوس پشت بغلی ها و قاب دور پنجره ها مشاهده می شود که اغلب شامل نقوش طوماری و برگ های پر پیچ و تاب تاک است و به نیمه ای از برگ خرما با اشکال درختچه ای و خوشنویسی منتهی می شود که تأثیرات هنر شرقی را می نمایاند.
بارو های مثلثی شکل بالای دیوارها به همراه نمونه های مشابه موجود در مسجد ابن طولون، الگویی را برای معماری گوتیک ایجاد می کند که نمونه آن در کلیسای کرامر واقع در نور فولک انگلستان دیده می شود.
در قسمت غربی مسجد الازهر صحنی قرار دارد که ایوان هایی آن را در بر گرفته اند. این صحن در قرن ششم و در زمان حکومت خلیفه الحافظ ساخته شد. این صحن زیبا و ورودی آن در سال 1213 هجری به هنگام سرکوب دانشجویان مخالف به دستور بناپارت ویران شد و در سال 1312 مجددا بازسازی شد.
از آنجا که مسجد الازهر به تدریج به یکی از مراکز عمده معارف مذهبی تبدیل شد، همواره مورد توجه حاکمان زمان بوده و تغییرات فراوانی در آن صورت گرفته و از شکل اولیه و ساده خود دور شده است. حاکمان و امیران هر یک به فراخور سلیقه خود و نیاز زمان، بخشهایی را ویران کردند، سازه هایی را به آن افزودند و گاه، بخشی را از نو ساختند. لذا مسجد الازهر سبکی تلفیقی دارد و نمی توان آن را به دوره ای خاص نسبت داد.
علت نام گذاری:
دلیل نام گذاری آن به الأزهر ، انتسابش به فاطمه زهرا ، فرزند پیامبر اسلام است که فاطمیان از نوادگان و منتسبین به او بودند.
