واجبات
مقصود ما از واجبات در این فصل کارهایى است که الزاما باید درون مسجد
انجام بگیرد و خارج از مسجد صحیح و مشروع نخواهد بود. باید توجه داشت
اصولاً هرکسى نذر کند یا عهد نماید یا سوگند یاد کند برانجام عملى در مسجد
معین یا یکى از مساجد آن عمل واجب مىشود اما این مورد نظر ما نیست
زیرا این وجوب از جهت عمل به منذور است نه به خصوصیت مسجد بودن.
مراد ما از «واجبات» در این فصل پنجم انجام کارهایى است که الزاما درون
مسجد باید انجام پذیرد به لحاظ ویژگى مسجد بودن و ماهیت آن عمل همچون
اعتکاف.
با توجه به این توضیح از خود مىپرسیم چه اعمالى است که الزاما درون
مساجد باید انجام گیرد؟ در پاسخ مىتوانیم از چند عمل عبادى نام ببریم که الزاما
درون مساجد شکل مىگیرد هر چند برخى از آنها منحصرا در برخى مساجد
مشخص است در اینجا به اختصار به آنها اشاره مىکنیم.
1 ـ اعتکاف
اعتکاف عبارت است از ماندن در مسجد و به قصد عبادت با شرائط خاص.
یکى از آن شرائط مربوط به مکان اعتکاف است که آیا در هر مسجدى قابل
انجام است یا در مساجد مشخص باید انجام پذیرد. امام خمینى قدسسره این مطلب را
در ضمن شرط پنجماز شرایط اعتکاف در کتاب تحریر الوسیله چنین بیان کردهاند.
شرط پنجم اینکه اعتکاف در یکى از مساجد چهارگانه یعنى مسجدالحرام
و مسجدالنبى صلىاللهعلیهوآله و مسجد کوفه و مسجد بصره باشد و در غیر این چهار مسجد
محل اشکال است پس احتیاط ترک نشود یعنى اگر خواست در سایر مسجد
جامعها انجام دهد بقصد رجاء انجام دهد یعنى به امید اینکه مطلوب باشد
نه بعنوان عمل به یک دستور استحبابى دینى و اما در غیر مسجد جامع مانند
مسجد محله یا مسجد بازار جائز نیست.[1]
2 ـ احرام از مسجد شجره
مورد دیگرى از کارهایى که لزوما باید درون مسجدى انجام بگیرد به گفته برخى
از فقها احرام در مسجد شجره براى کسانى که از مدینه به قصد حج یا عمره عازم
مکه هستند. البته در این مورد جاى بحث فراوان هست زیرا برخى از فقها هم
محرم شدن را از مسجد شجره و اطراف آن صحیح مىدانند و خصوصیتى براى
نفس «مسجد» قائل نیستند.[2] اما برخى از فقها محرم شدن را از درون مسجد لازم
مىدانند که در این صورت مىتوانیم بگوییم یکى از کارکردهاى برخى از
مساجد معین محرم شدن است. نظر امام خمینى قدسسره در این مورد آن است
که:
«احتیاط واجب آن است که در داخل مسجد شجره محرم شود
نه خارج آن هر چند نزدیک به آن باشد».[3]
3 ـ انجام طواف و نماز آن در حج و عمره
مورد دیگرى که مىتوانیم در زمره اعمال واجب درون مساجد نام ببریم
برخى از اعمال حج و عمره است از جمله طوافها و نمازهاى طواف واجب.
به هر حال برخى از اعمال حج و عمره در همه اقسام حج که مرکب از چندین
عمل است و برخى از مهمترین اعمال آن یعنى طواف زیارت در حج تمتع
و طواف نساء و نمازهاى هر کدام الزاما باید درون مسجدالحرام انجام داد.
این را مىتوانیم جزء عملکردهاى حج لحاظ کنیم.