سؤال 63 ـ آیا سر دادن شعارهایى از قبیل «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» در مسجد و مکانهاى مقدّس صحیح است؟
قرآن کریم غیرمسلمانان، اعم از کفّار و پیروان سایر ادیان را به دو دسته تقسیم مىکند:
دسته اول کسانى هستند که در نظام اسلامى و یا در سایر کشورها زندگى مىکنند و کارى به نظام اسلامى و مسلمانان ندارند. سفارش قرآن کریم این است که در برخورد با آنان، نیکى کنید و نسبت به آنان به عدالت رفتار کنید؛ «لاینهاکُم اللّهُ عَنِ الّذینَ لم یُقاتِلوکم فِى الدّینِ ولم یُخرِجُوکم مِن دیارِکم اَن تَبرُّوهم و تُقسِطوا اِلیهم اِنّ اللّهَ یُحبُّ المُقسطینَ»؛[1] خدا شما را از نیکى کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانى که در امر دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند، نهى نمىکند؛ چرا که خداوند دادگران را دوست دارد.
پرهیز از برخورد غیر منطقى با آراء و عقاید سایر ملل و پیروان دیگر ادیان در صدر اسلام را باید از مهمترین اسباب و عوامل رشد و شکوفایى اسلام به حساب آورد. حضور گسترده یهودیان و مسیحیان در جوامع اسلامى و مذاکرات و مباحثات و گفتوگوهایى که علماى آنها با ائمّه اطهار علیهمالسلام و اصحاب آنان داشتهاند، شاهد این ادعاست.
اما دسته دوم کسانى هستند که علیه نظام اسلامى و مسلمانان توطئه مىکنند و اهل قتال و جنگ و درگیرى هستند. دستور قرآن کریم این است که مثل خودشان با آنها رفتار کنید، بلکه رفتارى خشنتر و سختتر داشته باشید: «اَشِدّاءُ عَلى الکُفّارِ رُحماءُ بَینهم تَراهم رُکَّعا سُجَّدا»؛[2] مسلمانان واقعى کسانى هستند که نسبت به کفّار سخت و نسبت به مؤمنان مهربان هستند. آنان را در حال رکوع و سجود مىیابى که درصدد کسب رضاى خداوند هستند.
در آیه شریفه، پیش از رکوع و سجود، «سرسختى نسبت به کفّار» مطرح شده و شعارهاى مزبور مصداق و نمونهاى براى عمل به آیه شریفه بهشمار مىآیند. البته نباید به شعار دادن تنها اکتفا کرد و بالاتر و بهتر از شعار، شدت عمل است که در سایه تحصیل، وحدت، ابتکار، خودکفایى، عزّت نفس، نفوذناپذیرى و دورى از هر نوع سازش و نرمشى که سبب طمع بدخواهان شود، به دست مىآید.
ممکن است این سؤال مطرح شود که شعارهاى مذکور از مصادیق لعن و نفرین هستند؛ آیا لعن و نفرین در اسلام جایز است؟
در پاسخ به این سؤال مىگوییم: در منطق اسلام، کوتاه آمدن در برابر دشمنانى که علنا پرچم مبارزه علیه نظام اسلامى بر افراشتهاند نه تنها جایز نیست، بلکه توصیه و سفارش این است که با تکبّر و از موضع قدرت با آنها برخورد شود. پیامبر گرامى صلىاللهعلیهوآله فرمودند: «اذا رأیتُم المتکبّرینَ فتکبَّرُوا علیهم فاِنَّ ذلکَ لَهُم مذلّةٌ وصغارٌ»؛[3] هرگاه متکبّران و زورمداران را مىبینید بر آنها تکبّر کنید که این باعث ذلّت و کوچکى آنهاست.
البته اسلام به این حد هم اکتفا نکرده و لعن و نفرین این گروه از کفّار و مشرکان را جایز، بلکه مستحب مىداند. علاّمه بزرگوار ملاّ محمّد مهدى نراقى قدسسره مىفرماید: «شکى در مذموم بودن لعن نیست؛ زیرا لعن عبارت است از: راندن و دور کردن از خداى تعالى. اما لعنى که شرع مقدّس تجویز کرده لعن بر کافران، ظالمان و فاسقان است؛ چنان که در قرآن وارد شده است؛ زیرا آنچه از کلام خداى عزّوجل استفاده مىشود این است که لعن بعضى از منکران و معاندان از محبوبترین عبادات و راههاى تقرّب به خداى تعالى است. خداوند سبحان مىفرماید: کسانى که کافر شدند و در حال کفر از دنیا رفتند، لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم برآنان باد. علاّمه نراقى در ادامه، به روایاتى از پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله و ائّمه اطهار علیهمالسلام استشهاد کرده که افراد و یا گروههایى را لعن کردهاند و در پایان، این چنین نتیجهگیرى مىکند: «و بالجملةِ اللعُن على رؤساءِ الظلمِ والضَلال والمجاهدینَ بالکفرِ و الفسوقِ جائزٌ بل مستحبٌ»؛[4] لعن و نفرین سران ستم و گمراهى؛ کسانى که در راه گسترش کفر و عصیان تلاش مىکنند جایز، بلکه مستحب است.
بنابراین، شعارهاى مزبور اگر هم مصداق لعن و نفرین باشند، لعن و نفرینى هستند که شرع مقدّس آن را تجویز کرده است، و سر دادن لعن بر آنها در مساجد و مکانهاى مقدّس هیچگونه منع شرعى ندارد.
[3] . مجموعه ورّام، ج 1 ، ص 201 .
[4] . براى مطالعه بیشتر، ر . ک: جامع السعادات، ص 352 ـ 356 .