سؤال 47 ـ مساجد چگونه مىتوانند همگام با مقتضیات جامعه، حرکت فکرى و فرهنگى خود را استمرار بخشند و مردم را به خود جذب کنند؟
در پاسخ به این سؤال، دو مطلب مطرح مىشود: اول آنکه هر مسجدى باید برنامههاى متناسب با سطح فکرى و نیازهاى مخاطبان خود داشته باشد. دوم آنکه مسئولان مسجد، اعم از امام جماعت و هیأت امنا باید از ابزارهاى تبلیغى مناسب در هر زمان براى اشاعه فرهنگ اسلامى استفاده نمایند. مساجد ما امروزه باید به کلیه امکانات هنرى، تبلیغى و فرهنگى مجهّز باشند و فضاى ورزشى و کتابخانه مجهزّ داشته باشند. مساجد نباید فقط به ایّام محرّم و صفر و رمضان اکتفا کنند، بلکه باید در طول سال، برنامههایى براى مردم داشته باشند. براى مثال، برگزارى مراسم دعاى کمیل و ندبه و زیارت عاشورا، جلسات تفسیر قرآن از برنامههایى بودند که در اوایل انقلاب در مساجد گسترش پیدا کردند، ولى امروزه متأسفانه در بسیارى از مساجد، خبرى از این برنامهها نیست. مساجد مىتوانند با احیاى این برنامهها و استمرار آنها و دیگر برنامههاى جذّاب از قبیل برگزارى اردوها و مسابقات علمى و فرهنگى و ورزشى، در جهت تعمیق بخشیدن به فرهنگ اسلامى در میان مسلمانان همّت گمارند.
این مهم زمانى تحقق مىپذیرد که ادارهکنندگان مساجد از بینش اجتماعى قوى برخوردار باشند تا بتوانند براساس نیازهاى زمان و مکان. برنامههاى متناسب فرهنگى را پیاده کنند. در منابع اسلامى و روایات ما نیز بر بصیرت و آگاهى تأکید شده است. امام صادق علیهالسلام مىفرمایند: «العالِمُ بزمانِه لایهَجُم علیهِ اللوابسَ»؛[1] آن کس که زمان خود را درک کند، اوضاع زمان خود را بشناسد و جریاناتى را که در سطح و بطن زمان استمرار دارند درک نماید، امور مشتبه و گیجکننده به او هجوم نمىآورند. روشن است که آشنایى با اوضاع و جریانات زمان و شناخت عوامل دستاندرکار اجتماع به انسان امکان پیشبینى و مقابله صحیح و منطقى با حوادث و مشکلات فرهنگى و اجتماعى روزگار را مىدهد. استاد شهید مرتضى مطهرى قدسسره مىفرماید: «مفهوم مخالف جمله گرانقیمت فوق این است که الجاهلُ بزمانِه یَهجمُ علیه اللوابس؛ آنکه نمىداند در جهانى که زندگى مىکند چه مىگذرد، چه عواملى دستاندرکار ساختن جامعه به میل خود هستند، چه تخمهایى در زمان حاضر پاشیده مىشود که در آینده سر برخواهند آورد، روزگار آبستن چه حوادثى است، هرگز نمىتواند به مقابله با نیروهاى مهاجم برخیزد و یا از فرصتهاى طلایى زودگذر اغتنام جوید. واضح است که توجه و بىتوجهى قشرى که مسئولیت هدایت و رهبرى و رعایت و پاسدارى جامعه خود را دارند، از نظر آگاهى به اوضاع، اهمیت فوقالعاده بیشترى دارد.»[2]
بنابراین، استفاده از ابزارها و امکانات هر زمان براى روزآمد کردن مساجد امرى لازم و ضرورى است. داشتن بصیرت و آگاهى نسبت به زمان در شریعت اسلامى، بر همگان لازم است، ولى در رابطه با مساجد مىتوان گفت: وجود این ویژگىها در امام جماعت مساجد، در جهت رشد و ارتقاى سطح آگاهىهاى سیاسى و اجتماعى مردم لازمتر است. از اینرو، لازم است دستاندرکاران امور مساجد در انتخاب ائّمه جماعات دقت بیشترى بهعمل آورند.
[1] . اصول کافى، ج 1 ، ص 26 ـ 27 ، ج 29 «کتاب العقل والجهل».
[2] . پیرامون جمهورى اسلامى، ص 32 ـ 33 .