1 . أَحْمَد بن محمّدٍ عَنِ البرقى عَنِ القاسم بن یحیى عَن جَدِّهِالْحَسَنِ بْنِ راشِدٍ عن أَبىبصیرٍ عن أبىعبداللّه علیهالسلام عن آبائِهِ عَنْ عَلِىّ علیهالسلام قال: مَنْ أَکَلَ شیئا مِنَ الْمُؤذِیاتِ رِیحُها فَلا یقرَبنَّ الْمَسْجِدَ.[1]
امام صادق علیهالسلام از پدرانش از على علیهالسلام نقل مىکند که فرمودند: هر کس غذاهاى بدبو بخورد هرگز به مسجد نزدیک نشود.
2 . على بن ابراهیم عن أبیه عن ابن ابىعمیر عن عمر بن أُذینة عن محمّدِ بن مسلمٍ عن أبىجعفر علیهالسلام قال: سَأَلْتُهُ عَنِ أَکْلِالثُّومِ فقالَ: إِنَّما نَهَى رسولُ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله عَنْهُ لِرِیحِهِ فقالَ: مَنْ أَکَلَ هذِهِ الْبَقْلَةَالخَبِیْثَةَ[2] فَلا یَقْرَبْ مَسْجِدَنا، فَأَمَّا مَنْ أَکَلَهُ وَ لَمْ یَأتِالْمَسْجِدَ فَلا بأسَ.[3]
محمد بن مسلم مىگوید: از امام باقر علیهالسلامدرباره خوردن سیر پرسیدم؟ فرمودند: پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآله بخاطر بویش از آن نهى کرد و فرمودند: هرکس این گیاه بدبو را بخوردنزدیک مسجد نشود ولى اگر بخورد و به مسجد نیاید، اشکالى ندارد.
3 . مُحَمَّدِ بن یحیى عن احمد بن محمد عن الحسین بن سعید عن حمّادٍ عن شعیب عن أبىبصیر عن أبىعبداللّه علیهالسلام قال: سُئِلَ عَن أَکْلِ الثَّومِ والْبَصَلَ وَالکُرَّاثِ: فقال: لابأس بأکلِهِ نِیّا وَ فى الْقُدُورِو لا بَأسَ بِأَن یُتَدَاوَى بِالثُّومِ وَلکِن اِذَا أَکَلَ ذَلِکَ أَحَدُکُمْ فَلا یَخْرُج اِلَىالْمَسْجِدِ.[4]
ابىبصیر مىگوید درباره خوردن سیر و پیاز و تره از امام صادق علیهالسلام پرسیدم؟ فرمودند: اشکالى در خوردن خام و پختهى آنها نیست و نیز مانعى ندارد که با سیر مداوا و معالجه کنند، ولى در این حالت به مسجد نباید رفت.
4 . عدّةٌ من أصْحابَنا عن احمد بن مُحَمَّد بن خالدٍ عن عثمانَ بن عیسى عن عبداللّه بن مُسکان عَنِ الحَسَن الزَّیات قال: لَمَّا أَن قَضَیْتُ نُسُکِى مَرَرْتُ بِالْمَدِینَةِ فَسَألتُ عَن أَبِى جعفرٍ علیهالسلام: فقال: هُوَ بِیَنْبُعَ فَأَتیتُ یَنْبُعَ فقال لِى: یا حَسَنُ مَشَیْتَ اِلى هاهُنَا؟ قُلْتُ: نَعَمْ جُعِلْتُ فِداکَ کِرهْتُ أَن أخْرُجَ وَ لا أَراکَ فقال علیهالسلام: انِّى أَکَلْتُ مِنْ هَذِهِالْبَقْلَةِ یَعْنِىالثُّومِ فَأَرَدْتُ أَنْ تَنَحَّى عَنْ مَسْجِدِ رسول اللّه صلىاللهعلیهوآله.[5]
حسن زّیات مىگوید: هنگامى که مناسک حج را تمام کردم به مدینه رفتم و از امام باقر علیهالسلام جویا شدم؟ گفتند: در ینبع (نام بخشى از زمینهاى مدینه) است! به ینبع آمدم، فرمودند: اى حسن، در جستجوى من به اینجا آمدى گفتم: بله فدایت شوم، مرا خوش نیامد که خارج شوم و شما را ملاقات نکنم. امام فرمودند: من سیر خورده بودم و خواستم که از مسجد رسول خدا صلىاللهعلیهوآلهدور باشم.
5 . أخبرنى على بن حاتم عن محمدبن جعفر الرزّاز عن عبداللّه بن محمّد بن خلف عن الحسن بن على الوشاء عن محمد بن سنان قال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللّهِ علیهالسلام عَنْ أَکْلِ الْبَصَلِ وَالْکُرَّاثِ: فَقَالَ: لاَ بَأْسَ بِأَکِلْهِ مَطْبُوخا وَ غَیْرَ مَطْبُوخٍ وَ لکِنْ انْ أَکَلَ مِنْهُ مَا لَهُ أَذًى فَلا یَخْرُجْ الَىالْمَسْجِدِ کَرَاهِیَةَ أَذَاهُ عَلَى مَنْ یُجَالِسُ.[6]
محمد بن سنان مىگوید: از امام صادق علیهالسلام دربارهى خوردن پیاز و تره سؤال کردم؟ فرمودند: در خوردن آن، به صورت پخته و خام اشکالى وجود ندارد ولى اگر آنقدر بخورد که موجب اذیت دیگران شود، نباید به مسجد برود.
6 . حدثنا محمد بن موسى بن المتوکل عن على بن الحسین السعدآبادى عن أحمد بن أبىعبداللّه عن أبیه عن فضالة عن داود بن فرقد عن أبىعبداللّه علیهالسلام قال: قَالَ رَسُولُاللّهِ صلىاللهعلیهوآله: مَنْ أَکَلَ هَذِهِالْبَقْلَةَ فَلاَیَقْرَبْ مَسْجِدَنَا وَ لَمْ یَقُلْ اِنَّهَا حَرَامٌ.[7]
به روایت امام صادق علیهالسلام رسول خدا صلىاللهعلیهوآله فرمودند: هر کس این گیاه بدبو (سیر) را بخورد نزدیک مسجد ما نشود. و نفرمود که خوردن آن حرام است.
7 . محمد بن الحسین الرّضى فى (المجازاتالنبویة) قال: قال صلىاللهعلیهوآله: مَنْ أَکَلَ مِنْ هَاتَیْنِالْبَقْلَتَینِ فَلاَ یَقْرَبَنَّ مَسْجِدَنا فَمَنْ کَانَ آکِلُهُا لا بُدَّ فَلْیِمُتْهُما[8] طَبْخا.[9]
پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآلهفرمودند: هرکس از این دو گیاه بدبو بخورد: نزدیک مسجد نشود، پس هرکس از آن دو مىخورد، آن را بپزد تا بوى آن از بین برود.
روایات اهل سنت
1 . قال النبىّ صلىاللهعلیهوآله: مَنْ أَکَلَ الثُّومِ أَوِالْبَصَلَ مِنَ الْجُوعِ أَوْ غَیْرِهِ فَلا یَقْرَبَنَّ مَسْجِدَنا.[10]
پیامبر صلى الله علیه وآله فرمودند: کسى که سیر یا پیاز بخورد ـ چه بخاطر گرسنگى یا به هر دلیل دیگرـ پس نزدیک مسجد نشود.
2 . حدثنا مسدد عن یحیى عن عبیداللّه عن نافع عن ابن عمر: أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله علیه وآله قَالَ فى غَزْوَةِ خَیبَرَ: مَنْ أَکَلَ مِن هَذهِالشَّجَرَةِ ـ یَعْنِى الثُّومَ ـ فَلا یَقْرَبَنَّ مَسْجِدَنَا.[11]
همانا پیامبر صلى الله علیه وآله در غزوهى خیبر فرمودند: کسى که از این درخت بدبو ـ یعنى سیرـ بخورد پس نزدیک مسجد نشود.
3 . حدثنا عبداللّه بن محمد عن أبو عاصمٍ عن ابن جُرَیْجِ عن عطاء عن جابر بن عبداللّه قال: قالالنَّبِىُّ صلى الله علیه وآله: مَنْ أَکَلَ مِنْ هذهِالشَّجَرَةِ ـ یُرِیدُ الثُّومَ ـ فَلا یَغشَانَا فِى مَساجِدِنا: قُلتُ: ما یَعْنِى به؟ قالَ: ما أَراهُ یَعْنِى اِلاَّ نِیئَةُ.[12]
پیامبر صلى الله علیه وآله فرمودند: هرکس از این درخت ـ مقصود سیر ـ بخورد: پس خود را در مسجد به ما نشان ندهد. پرسیدم مقصود چیست؟ گفت: نمىدانم ولى ظاهرا مقصود سیر خام است [کنایه از اینکه هر کس سیر خام بخورد به علّت بوى بد آن در نزد ما و مسجد ما حاضر نشود.]
4 . حدثنا سعید بن عفیر عن ابن وهب عن یونس عن ابن شهاب: زعَمَ عطاء أنَّ جابر بن عبداللّه زَعَمَ: أنَّ النبىَّ صلى الله علیه وآله قال: من اکل ثوما أَو بَصَلاً فَلْیَعتَرِلْنَا. أو قال: فَلْیَعْتَزِلْ مَسْجِدَنا أَوْ لَیَقْعُدْ فِى بَیْتِهِ.[13]
جابر بن عبداللّه انصارى مىگوید: پیامبر صلىاللهعلیهوآله فرمودند: هر کسى که سیر یا پیاز بخورد از ما کناره بگیرد یا فرمود: از مسجد کناره گیرد یا فرمود: در خانهاش بنشیند.
5 . حدثنا ابومعمر عن عبدالوارث عن عبدالعزیز قال: سَأَلَ رَجُلٌ أَنَسَا: ما سَمِعْتَ نَبِىَاللّه صلى الله علیه وآله یَقُولُ فِى الثُّومِ؟ فقال: قَالَ النّبىُّ صلىاللهعلیهوآله: مَن أَکَلَ مِنْ هذهِ الشَّجَرَةِ فَلا یَقْرَبَنا ـ أوـ لاَ یُصَلّیَنَّ مَعَنا.[14]
مردى از انس سؤال کرد: نشنیدهاى پیامبر صلى الله علیه وآله در مورد سیر چه مىفرماید؟ انس گفت: پیامبر صلى الله علیه وآله فرمودند: هر کس از آن بخورد نزدیک ما نشود یا با ما نماز نگزارد.
6 . حدثنا أبوبکر بن أبىشیبة عن ابننمیر، قال: و حدثنا محمد بن عبداللّه بن نمیر حدثنا أبى عن عبیداللّه عن نافعٍ عن ابن عُمَرَ أنَّ رَسُولَ اللّه صلى الله علیه وآله. قال: مَنْ أَکَلَ مِنْ هَذِهِ الْبَقْلَةِ فَلا یَقْرَبَنَّ مَساجِدَنَا حَتَّى یَذْهَبَ رِیحُها یَعْنِىالثُّومَ.[15]
پیامبر خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: هر کس از این گیاه بخورد، نزدیک مسجد نشود تا زمانىکه بوى آن از بین برود و مقصودش از گیاه سیر بود.
7 . و حدثنى محمدبن رافعٍ و عبد بن حُمَید (قال عبد أخبرنا و قال ابن رافعٍ حَدثنا عبدالرزاق) أخبرنا معمر عن الزهرى عن ابنالمسیب عن أبىهریرة قال: قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله علیه وآله: مَن أَکَلَ مِن هذه الشَجَرة فَلا یَقْرَبَنَّ مَسْجِدَنا و لا یُؤذِیَنَّا بِریحِ الثُّومِ.[16]
رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: کسى که از این درخت بخورد، به مسجد ما نزدیک نشود و با بوى سیر ما را اذیت نکند.
8 . حدثنا ابوبکر بن أبىشیبة عن کثیرُبن هشام عن هشام الدّستوائِىِّ عَن أَبِىالزُّبَیْرِ عَن جابرٍ قالَ: نَهَى رسولُ اللّه عَنْ أَکْلِ الْبَصَلِ وَ الکُرَّاثِ فَغَلَبَتْنَا الْحَاجَةُ. فَأَکَلْنا مِنْها فقال: مَن أَکَلَ مِنْ هذِهِ الشَّجَرَة الْمُنْتِنَةِ فَلا یَقْرَبَنَّ مَسْجِدَنَا، فإنَّ الْمَلاَئِکَةَ تَأَذَّى مِمَّا یَتَأَذَّى مِنْهُ الاِنْسُ.[17]
نهى فرمود رسول خدا صلى الله علیه وآله از خوردن پیاز و سیر، و ما نیاز به آن پیدا کردیم، پس خوردیم. حضرت فرمودند: هر کس از این گیاه خورده است نزدیک مسجد نشود. همانا ملائکه اذیت مىشوند از آنچه که انسانها نیز به آن اذیت مىشوند.
9 . و حدثنى محمدُ بن حاتم عن یحیى بن سَعیدٍ عن ابنجُرَیجٍ، قَالَ: أخبرنى عطاءٌ عن جابر بن عَبْدِاللّهِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله علیه وآله قال: مَن أکَلَ مِنْ هذِهِ الْبَقْلَةِ. الثَّومَ (و قال مَرَّةً: مَن أَکَلَالْبَصَلَ وَالثّومَ والْکُرَّاثَ) فَلایَقْرَبَنَّ مَسْجِدَنا فانَّ الملائِکَةَ تَتَأذّى مِمَّا یَتَأَذى مِنْهُ بَنُو آدَمَ.[18]
جابر بن عبداللّه مىگوید: پیامبر صلى الله علیه وآله فرمودند: هرکس از این گیاه یعنى سیر بخورد (و یک بار فرمود: هر کس پیاز و سیر و تره بخورد) پس نزدیک مسجد ما نشود. زیرا ملائکه ناراحت مىشوند از آنچه که فرزندان آدم از آن اذیت و ناراحت مىشوند.
10 . حدثنى عمروا لنَّاقِدُ عن اسماعیل بنُ عُلیَّة عن الجریرى عن ابىنضرة عن ابىسعید قال : لم نعد أن فتحت خیبر فوقعنا أَصحاب رسول اللّه صلى الله علیه وآله فى تلک البقلة: الثَّومَ والنّاس جیاعُ فأَکَلْنَا منها أَکَلاً شدیدا، ثُمَّ رُحْنا اِلَى الْمَسْجِدِ فَوَجَدَ رَسُولُ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله الرِّیْحَ فَقالَ: مَنْ أَکَلَ مِنْ هِذهِالشَّجَرَهِالْخَبِیْثَةِ شیئا فَلا یَقرَبَنَّا فِى الْمَسْجِدِ فقالَ النَّاسُ: حُرِّمَتْ حُرِّمَتْ فَبَلَغَ ذَاکَ النَّبِىَّ صلىاللهعلیهوآلهفقال: أَیُّهَا النَّاسُ، انَّهُ لَیْسَ بِى تَحْرِیْمُ ما أَحَلَّ اللّهُ لِى وَلَکِنَّها شَجَرَةٌ أَکْرَهُ رِیحَها.[19]
بعد از فتح خیبر با اصحاب رسول خدا صلىاللهعلیهوآله در زمینى که گیاه بدبو ـ سیر و پیاز ـ داشت فرود آمدیم و بسیار خوردیم، سپس به مسجد آمدیم. پیامبر خدا صلىاللهعلیهوآلهبوى بد را فهمید. پس فرمودند: کسى که از این گیاه بدبو بخورد؛ نزدیک ما در مسجد نشود. مردم گفتند: حرام شد! حرام شد. این خبر به پیامبر صلىاللهعلیهوآله رسید، پس فرمودند: اى مردم من نمىتوانم آنچه را که خداوند حلال کرده است، حرام کنم! و لکن بوى بد این گیاه مرا مىآزارد.
[1] . تهذیبالاحکام، ج 3 ، ص 255 ، ح 28 . سند شیخ طوسى به احمدبن محمد در صفحه 72 ذکر شد. وسائلالشیعة، ج 5 ، ص 228 ، ح 6406 / شیخ صدوقره در «الخصال» روایت را با این سند نقل مىکند: حدثنا ابى(ره) عن سعد بن عبداللّه عن محمد بن عیسى بن عبید الیقطینى عن القاسم بن یحیى عن جدّه الحسن بن راشد عن أبىبصیر و محمد بن مسلم عن أبىعبداللّه علیهالسلام قال: حدثنى أبى عن جدّى عن أبائه علیهالسلامأن أمیرالمؤمنین علیهالسلام.. این روایت معروف به حدیث أربع مأة است وبیش از بیست و هفت صفحه از کتاب را به خود اختصاص داده است، ج 2 ، ص 238 ـ 210 .
[2] . در علل الشرایع کلمه «المنتنة» آمده است.
[3] . الکافى، ج 6 ، ص 374 ـ 375 ، ح 1. مثل این روایت را شیخ صدوق در عللالشرایع: ابىره عن سعد بن عبداللّه عن محمد بن الحسن عن ابن ابىعمیر ابن اذینه، ج 2 ، ص 519 / من لایحضرهالفقیه، ج 3 ، ص 358 ، ح 4269 ، سند شیخ صدوق به عمر بن اذینه در مشیخه این چنین است: و ما کان فیه عن عمر بن اذینة: فقد رویته عن أبى عن سعد بن عبداللّه عن احمد بن محمد بن عیسى عن الحسین بن سعید عن محمد بن أبىعمیر عن عمر بن أُذَیْنَة. شیخ طوسى در تهذیب سندش اینست: الحسین بن سعید عن محمد بن ابىعمیر عن عمر بن اذنیه... سند شیخ طوسى به حسین بن سعید در صفحه 73 ذکر شد، ج 9 ، ص 96 ، ح 154 / استبصار، ج 4 ، ص 92 ، ح 2 / وسائلالشیعة، ج 5 ، ص 226 ، ح 6398 / بحارالأنوار، ج 63 ، ص 247 .
[4] . الکافى، ج 6 ، ص 375 ، ح 2 / وسائلالشیعة، ج 5 ، ص 226 ، ح 6399 / استبصار، ج 4 ، ص 94 ، ح 3 . روایت از حسین بن سعید عن حماد بن عیسى مثله. سند شیخ به حسین بن سعید در صفحه 73 ذکر شد. / نظیر این روایت با کمى تفاوت در متن با این سند در محاسن آمده است: عن محمد بن على عن عبیس بن هشام عن عبدالکریمالخثعمى عن سماعة عن أبىعبداللّه علیهالسلام... ج 2، ص 523، ح 743 / من لایحضرهالفقیه، ج 3 ، ص 358 ، ح 4268 .
[5] . الکافى، ج 6 ، ص 375 / المحاسن، ج 2 ، ص 523 ، ح 744 / وسائلالشیعة، ج 5 ، ص 226 ، ح 6400 / بحارالانوار، ج 63 ، ص 250 .
[6] . علل الشرایع، ج 2 ، ص 519 ـ 520 ، ح 2 . نظیر این روایت را با کمى تفاوت احمد بن محمد البرقى در «المحاسن» از وشاء و اواز ابنسنان نقل مىکند. ج 2 ، ص 512 ، ح 686 / وسائل الشیعة، ج 5 ، ص 227 ، ح 6401 / بحارالأنوار، ج 81 ، ص 9 .
[7] . علل الشرایع، ج 2 ، ص 520 ، ح 3 / المحاسن، ج 2 ، ص 523 ، ح 745 / وسائل الشیعة، ج 5 ، ص 227 ، ح 6402 . نظیر این روایت را شیخ طوسى از حسین بن سعید و اواز فُضاله... و با اختلاف اندکى در متن نقل مىکند، تهذیبالأحکام، ج 9 ، ص 96 ، ح 153 . سند شیخ طوسى به حسین بن سعید در صفحه 73 ذکر شد. بحارالأنوار، ج 81 ، ص 9 .
[8] . و فى روایة اخرى فلیمثهما طبخا، أى فلیطبخهما حتى تتفتتا فتنماثا. المجازاتالنبویة، ص 79 .
[9] . المجازاتالنبویة، ص 78 / وسائلالشیعة، ج 5 ، ص 227 ـ 228 ، ح 6404 / بحارالأنوار، ج 63 ، ص 205 .
[10] . صحیحالبخارى، ج 1 ، ص 207 .
[11] . همان / در صحیح مسلم «فلا یأتینالمساجد» آمده است. ج 2 ، ص 79 .
[12] . همان / در صحیح مسلم: حدثنا اسحاق بن ابراهیم عن محمد بن بکر. قال: و حدثنى محمد بن رافع عن عبدالرزاق جمیعا عن ابن جُرَیجٍ، ج 2 ، ص 80 .
[13] . همان / در صحیح مسلم: حدثنى أبوطاهر و حرملة عن ابن وهب... مثله، ج 2 ، ص 80 .
[14] . همان ، ص 208 / در صحیح مسلم: حدثنى زهیر بن حرب عن اسماعیل ـ یعنى: ابن عُلَیَّةَ. عن عَبدالعزیز و هو ابن صُهَیْبِ مثله ج 2 ،.
[15] . صحیح مسلم، ج 2 ، ص 79 .
[17] . همان، ج 2 ، ص 79 ـ 80 .
[18] . همان، ج 2 ، ص 80 .
[19] . همان، ج 2 ، ص 80 .