1 . و بالاسناد یرفعه الى عبداللّه‏ بن مسعود أنّه قال: قَالَ رَسُولُ اللّه‏ِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: لَمَّا أُسْرِىَ بِى اِلَى السَّمَاءِ قَالَ لِى جَبْرَئِیلُ علیه‏السلام: قَدْ أَمَرْتُ الْجَنَّةَ وَالنَّارَ أَنْ تُعْرَضَ عَلَیْکَ، قَالَ: فَرَأَیْتُ الْجَنَّةَ و مَا فِیها مِنَ النَّعِیْمِ وَ رَأَیْتُ النَّارِ وَ ما فِیها مِنَ الْعَذابِ، وَالْجَنَّةَُ فِیهَا، ثَمانِیَةُ أَبْوابٍ... فَقَال لِى جَبْرَئیلُ علیه‏السلام: إقْرَءا یا مُحَمَّدُ مَا عَلَى الأَبْوابِ فَقَرأَتُ ذَلِکَ... وَ عَلَى الْباب السادِسِ مَکْتُوبُ: لا اِلَهَ الاَّ اللّه‏ُ، مَحَمَّدٌ رَسُولُ اللّه‏ِ، عَلِىُّ وَلِّىٌ اللّه‏ِ، فَمَنَ أحَبَّ أَنْ یَکُونَ قَبْرُهُ واسِعا فَسِیْحا فَلْیَبْنِ الْمَساجِدَ وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ لا تَأْکُلَه الدِّیْدانُ تَحْتَ الْأَرضِ فَلْیَکْنُسِ الْمَساجِدَ وَلْیَسْکُنِ الْمَساکِینَ وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَبْقِى طَرِّیا نَضِرا لا یَبْلَى فَلیْکسِ الْمَسِاجِدَ بِالْبِسْطِ وَ مَنْ أَرادَ أَنْ یَرىَ مَوْضِعَهُ فِى الْجَنَّة فَلْیُسْکِن فِى الْمَساجِدِ.[1]

         عبداللّه‏ بن مسعود مى‏گوید: رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: وقتى به معراج رفتم، جبرئیل علیه‏السلام به من گفت: به بهشت و جنهّم فرمان داده شده که بر تو عرضه مى‏شوند، پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود:بهشت و نعمت‏هایش و جهنّم و عذاب‏هایش را دیدم. در بهشت هشت در است... جبرئیل به من گفت: آنچه بر روى درها نوشته شده است را بخوان، من آنها را خواندم... بر در ششم بهشت نوشته شده بود: خدایى جز پروردگار عالم نیست، محمد فرستاده خداست و على جانشین اوست، هر کس بخواهد قبرش وسیع و گشاده باشد، باید مسجد بسازد و هر کس مى‏خواهد،کرم‏ها در زیرزمین جسد او را نخورند مساجد را جارو کند و به مساکین رسیدگى نماید و هرکس دوست دارد جسمش تازه بماند، مساجد را فرش نماید و هر کس دوست دارد جایگاه خود را در بهشت ببیند در مسجدها سکنى گزیند. (بى‏تردید مقصود از سکنى‏گزیدن این نیست که مسجد محل زندگى افراد باشد، بلکه مقصود آن است که اعمال عبادى و نمازهاى یومیه را در مسجد بخواند و بدون عذر مسجد را ترک نکند).

          2 . حدّثنى محمدبن موسى بن المتوکل عن محمد بن جعفر عن موسى بن عمران قال حدثنى عمّىالحسین بن زید عن حماد بن عمرو الصینى عن أبى‏الحسن الخراسانى عن میسر بن عبداللّه‏ عن أبى‏عبداللّه‏ عن أبى‏عائشة السعدى عن یزید بن عمر بن عبدالعزیز عن أبى‏سلمة بن عبدالرحمن عن أبى‏هریرة و عبداللّه‏ بن عباس قالا: خَطَبَنا رَسُولُ اللّه‏ِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله قَبْلَ وَفاتِهِ وَ هِىَ آخِرُ خُطْبَةٍ خَطَبَها بِالْمَدِیْنَةِ... وَ مَنْ بَنَىِ مَسْجِدا فِى الدُّنْیا بَنَى اللّه‏ُ لَهُ بکُلِّ شِبْرٍ مِنْهُ أَوْ قَالَ ذِرَاع مِنْهُ مَسِیْرَةَ أَرْبَعِیْنَ أَلْفَ عَامٍ مَدِیْنَةً مِنْ ذَهَبٍ وَ فِضَّةٍ وَ دُرِّ وَ یاقُوتٍ وَ زُمُرُّدٍ وَ فِى کُلِّ مَدِیْنَةِ أَلْفَ أَلْفِ قَصْرٍ وَ فِى کُلِّ قَصْرِ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ دارٍ وَ فِى کُلِّ دَارٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ بَیْتٍ وَ فِى کُلِّ بَیْتٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ سَرِیرٍ، عَلى کُلِّ سَرِیرٍ زَوْجَةٌ مِنَ‏الْحُورِالْعِیْنِ وَ فِى کُلِّ بَیْتٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ وَصِیفٍ وَ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ وَصِیْفَةٍ وَ فى کُلِّ بَیْتٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ مَائِدَةٍ عَلَى کُلِّ مَائِدَةٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ قَصْعَةٍ وَ فِى کُلِّ قَصْعَةٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ أَلْفِ لَوْنٍ مِنَ‏الطَّعَامِ وَ یُعْطِى‏اللّه‏ُ وَلِیَّهُ مِنَ الْقُوَّةِ مَا یَأتِى عَلَى تِلکَ الأزْواجِ وَ عَلَى ذَلِکَ الطَّعَامِ وَ ذَلِکَ الشَّرَابِ فِى یَوْمٍ واحِدٍ...  .[2]

         طبق سند این روایت ابوهریره و ابن‏عباس در خطبه‏اى طولانى از پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نقل مى‏کنند که فرمود: هر کس در دنیا مسجدى بسازد خداوند در برابر هر وجب از آن مسجد یا در برابر هر ذراع[3] آن شهرهایى در مقیاس چهل هزار سال راه، از جنس طلا و نقره و دُرّ و یاقوت و زمرد، براى او بنا نماید که در هر شهرى چهل هزار هزار قصر و در هر قصرى چهل هزار هزار منزل و در هر منزلى چهل هزار هزار اتاق و در هر اتاقى چهل هزار هزار تخت و بر هر تختى همسرى از زنان بهشتى است و در هر اتاقى چهل هزار هزار خدمت‏کار مرد و چهل هزار خدمتکار زن مى‏باشد و در هر اتاق چهل هزار هزار سفره گسترده شده باشد و بر هر سفره‏اى چهل هزار هزار ظرف و در هر ظرفى چهل هزار هزار نوع غذا نهاده شده باشد و خداوند به دوست و ولىّ خود نیرویى عطا کند که بر آن زنان و غذا و شراب در یک روز وارد شود.

          3 . على بن ابراهیم عن أبیه عن ابن ابى‏عمیر عن هشام بن الحکم عن أبى‏عبیدة الحذّاء قال: سَمِعْتُ أَبَاعبداللّه‏ علیه‏السلام یقول: مَنْ بَنى مَسْجدا بَنَى اللّه‏ُ لَهُ بَیْتا فِى الْجَنَّةِ قَالَ ابوعُبَیْدَة؛ فَمرَّ بِى أبوعبداللّه‏ علیه‏السلام فِى طَرِیقِ مَکَّةَ وَ قَدْ سَوَّیْتُ بِأَحْجَارٍ مَسْجِدا فَقُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ نَرْجُو أَنْ یَکُونَ هَذَا مِنْ ذَلِکَ؟ فَقَالَ: نَعَم.[4]

         أبوعبیده حذاء مى‏گوید: از امام صادق علیه‏السلام شنیدم که فرمود: کسى که مسجدى را بسازد خداوند براى او خانه‏اى در بهشت مى‏سازد، ابوعبیده گفت: امام صادق علیه‏السلام در راه مکه بر من که سنگ‏هایى را براى بناى مسجدى روى هم چیده بودم گذشت، پرسیدم: فدایت شوم، امید دارم که این مسجد همان‏گونه باشد که شما فرمودید، امام فرمود: بله.

          4 . و قال أبُوجَعْفَرٍ علیه‏السلام: مَن بَنى مسجِدا کَمَفْحَصِ قَطاةٍ بَنى اللّه‏ُ لَهُ بَیْتا فى الْجَنَّةِ.[5]

         امام باقر علیه‏السلام فرمود: کسى که مسجدى بسازد اگرچه به اندازه لانه قطاة (پرنده‏اى سنگخوار) باشد، خداى تعالى برایش خانه‏اى در بهشت مى‏سازد.

          5 . احمد بن محمد البرقى عن أبى(ره) عن أحمد بن داود المزنى، عن هاشم الخلّال قال: دَخَلْتُ أَنَا وَ أَبُوالصَّبَّاحِ الکَنانِى عَلَى أَبِى‏عَبْدِاللّه‏ علیه‏السلام فَقالَ لَهُ یَا أبَاالصَّبَّاحِ مَا تَقُولُ فِى هذِهِ‏الْمَساجِدِ الَّتِى بَنَتْهَا الْحَاجُّ فِى
طَرِیقَ مَکَّة؟ فَقَالَ  صلى‏الله‏علیه‏و‏آله بَخْ بَخْ، تِیْکَ أَفْضَلُ الْمَساجِدِ، مَنْ بَنَى مَسْجِدا کَمَفْحَصِ قَطَاةٍ بَنَى‏اللّه‏ُ لَهُ بَیٍتا فِى الْجَنَّةِ.[6]

         هاشم خلال مى‏گوید من و أبوصباح کنانى بر امام صادق علیه‏السلام وارد شدیم، ابوصباح به امام عرض کرد: در مورد این مساجدى که حجاج در راه مکه ساخته‏اند چه مى‏فرمائید؟ امام علیه‏السلام فرمود: مبارک است مبارک. اینان بهترین مساجد هستند، هر کس مسجدى بنا کند ولو اینکه به اندازه لانه پرنده‏اى باشد، خداوند براى او خانه‏اى در بهشت بنا مى‏کند.

          6 . و روى صاحب حمل‏الغرائب فى کتابه باسناد له عن النبى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله أَنَّهُ قالَ: خَمْسَةٌ فِى قُبُورِهِمْ وَ ثَوابُهُمْ یَجْرِى اِلَى دِیوَانِهِمْ مَنْ غَرَسَ نَخْلاً وَ مَنْ حفر بِئْرا وَ مَنْ بَنَى مَسْجِدا وَ مَنْ کَتَبَ مُصْحَفا وَ مَنْ خَلَّفَ ابْنا صَالِحا.[7]

       صاحب کتاب «جمل الغرائب» از پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله روایت کرده که فرمود: پنج کس هستند که در قبرهایشانند (مرده‏اند) اما ثوابهایشان همچنان در نامه اعمالشان ثبت مى‏شود: کسى که درختى بکارد، کسى که چاهى حفر کند، کسى که براى خدا مسجدى بسازد، کسى که قرآنى بنویسد وکسى که فرزندى صالح به جاى بگذارد.

          7 . ابن ابى‏عمیر عن یونس بن یعقوب قال: قال لى أبوعبداللّه‏ علیه‏السلام: لاَ تُعِنْهُمْ عَلَى بِنَاءِ مَسْجِدٍ.[8]

         ابن ابى‏عمیر از یونس بن یعقوب نقل مى‏کند که امام صادق علیه‏السلام به من فرمود: در ساختن مسجد بر آنها سخت مگیر.

روایات اهل‏سنت

          1 . حدثنى هارون بن سعیدالایلى و احمد بن عیسى عن ابن وهب أخبرنى عمرٌو: أنّ بکیرا حدثه عن عاصم بن عمر بن قتادة عن عبیداللّه‏ الخولانى انه سمع عثمان بن عفان عند قول الناس فیه... وَ انّى سمعت رَسُولَ‏اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله یقولُ: مَن بَنَى مَسْجِدا لِلَّهِ تعالى (قال بکیرٌ: حسِبتُ أنَّه قالَ: یبتغى بِهِوَجهُ اللّه‏ِ) بَنَى اللّه‏ُ لَهُ بَیْتا فِى الْجَنَّةِ.[9]

         چون عثمان به هنگام نوسازى مسجد پیامبر دریافت که مردم درباره‏اش سخنانى مى‏گویند، گفت: از رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهشنیدم که مى‏فرمود: هر کس مسجدى بنا کند ـ بکیر از روایان حدیث مى‏گوید: به گمانم گفت: بدان رضایت خداوند را طلب کند ـ خداوند همانند او را در بهشت برایش بنا کند.

          2 . حدثنا محمد بن یحیى عن محمد بن وهب بن عطیة عن الوالید بن مسلم عن مرزوق بن أبى‏الهذیل حدثنى الزهرى عن ابوعبداللّه‏ الاغر عن ابى‏هریرة قال: قَالَ رَسُولَ اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: انَّ مِمَّا یُلْحَقُ المُؤمِنَ مِن عَمَلِهِ وَ حَسنَاتِهِ بَعْدَ مَوْتِهِ، عِلْما عَلَّمَهُ وَ نَشَرَهُ وَ وَلَدا صَالِحا تَرَکَهُ و مُصْحَفا وَرِثَهُ أوْ مَسْجِدا بَنَاهُ أَوْ بَیْتا لِابنِ السَّبِیلِ بَنَاهُ أَوْ نَهْرا أَجراهُ أَوْ صَدَقَةً أَخرَجَهَا مِنْ مَالِهِ فِى صِحَّتِهِ وَ حَیَاتِهِ یَلْحَقُةُ بَعْدَ مَوْتِهِ.[10] 

        ابوهریره مى‏گوید: رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: اعمالى که پس از مرگ مؤمن به او ملحق مى‏شوند عبارتند از: علمى که آن را به دیگران بیاموزد و نشر دهد، فرزند صالحى که از او بر جاىمى‏ماند، قرآنى که از خود به ارث بگذارد مسجد یا خانه‏اى که براى مسافر در راه مانده بنا کند، آبى را که روان سازد و صدقه‏اى که از مالش در زمان سلامتى و زندگى‏اش پرداخت کند، ثواب همه اینها پس از مرگش به او مى‏رسد.

          3 . حدثنا محمد بن الصباح عن سفیان بن عیینة عن سفیان الثورى عن أبى‏فزارة عن یزید بن الاصم عن ابن‏عباس قال: قال رسول اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: ما امرت بتشیید المساجد.[11]

         ابن‏عباس مى‏فرماید: رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمودند: فرمان ندارم که بناى مسجدها را بالا ببرید.

          4 . و عَن النَّبىِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله قال: کُلُّ بِناءِ وَبالٌ عَلى صاحِبِه یَوْمَ الْقِیَامَةِ الاَّ الْمَسْجِدُ.[12]

         پیامبر خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: هر بنایى در روز قیامت، وبال گردن مالک خویش است مگر مسجد.

          5 . حدثنا محمد بن عبداللّه‏ الخزاعى عن حماد بن سلمة عن أیوب عن أبى‏قلابة عن أنس و قتادة عن أنس، أنّ‏النبى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله قال: لا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى یَتَباهى النَّاسُ فِى الْمَساجِدِ.[13]

         پیامبر خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: قیامت نمى‏شود مگر آن زمانى که مردم به خاطر مسجد به یکدیگر فخرفروشى کنند. [مقصود ساختن مسجد است].

          6 . حدثنا ابوبکر بن ابى‏شیبة عن یونس بن محمد عن لیث بن سعد و حدثنا ابن‏شیبة عن داود بن عبداللّه‏ الجعفرى عن عبدالعزیز بن محمد جمیعا عن یزید بن عبداللّه‏ بن أسامة بن الهاد عن الولید بن أبى‏الولید عن عثمان بن عبداللّه‏ بن سراقة العدوى عن عمربن الخطاب قال: سمعت رسول اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله یقول: مَنْ بَنى مَسْجِدا یُذْکَرُ فِیه اِسْمُ اللّه‏، بَنَى اللّه‏ُ لَهُ بَیتا فى الْجَنَّةِ.[14]

         رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهفرمود: هر کس مسجدى را بسازد که در آن خداوند متعال ذکر و یاد شود، خداوند متعال براى او خانه‏اى در بهشت بنا کند.

          7 . مَنْ بَنى مَسْجِدا یَعْبَدُ اللّه‏ُ فِیهِ مِنْ مالٍ حَلالٍ بَنَى اللّه‏ُ لَهُ بَیْتا فِى‏الْجَنَّةِ مِنْ دُرِّ و یاقُوتٍ.[15]

         کسى که مسجدى از مال حلال بسازد که خداوند در آن عبادت شود، خداوند متعال براى او خانه‏اى در بهشت از در و یاقوت مى‏سازد.

          8 . و عن عائشةً عن النَّبِىَّ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله قال: مَنْ بَنَى لِللّهِ مَسْجِدا لا یُرِیْدُ به ریاءً و لا سُمْعَةً بنى اللّه‏ُ لَهُ بیتا فى الْجَنَّةِ.[16]

         پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: کسى که بدون ریا و خودنمایى و براى خداوند مسجدى بسازد، خداوند براى او خانه‏اى در بهشت خواهد ساخت.