1 . محمد بن على بنِ محبوب عن الحسن بن موسى الخَشَّابِ عَن عَلِىِّ بنِ أسباطٍ عَنْ بَعْضِ رِجاله قالَ: قالَ أبو عبداللّه‏ علیه‏السلام: جَنِّبُوا مَساجِدَکُمُ الْبَیْعَ وَالشِّرَاءَ وَالَْمجانِیْنَ وَالصِّبْیَانَ وَالأحْکَامَ وَالضَّالَةَ وَالْحُدُودَ وَ رَفْعَ الصَّوْتِ.[1]

         امام صادق علیه‏السلام فرمود: مساجد خود را از خرید و فروش، ورود دیوانگان و کودکان (غیرممیّز)، صدور حکم، اعلام گمشده، اجراى حدود و بالابردن صدا در آن؛ دور نگاه دارید.

          2 . محمد بن احمد بن یحیى عن سهل بن زیادٍ عن جعفر بن محمدبن بشّارٍ عَن عبدِاللّه‏ِالدِّهْقانِ عَن عَبْدِالْحَمِیدِ عَنْ أَبِى ابرَاهِیمْ علیه‏السلام قالَ: قالَ رَسُولُ اللّه‏ِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: جَنِّبُوا مَساجِدَکُم صِبْیانَکُمْ وَ مَجانِینَکُمْ و شِرَاءَکُمْ وَ بَیْعَکُمُ وَاجْعَلُوا مَطَاهِرَکُمْ عَلَى أَبْوَابِ مَساجِدِکُمْ.[2]

    رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: مساجدتان را از ورود کودکان (غیر ممیّز) و دیوانگان و خرید و فروش‏ها دور نگه‏دارید و دستشویى مساجد را بر دَر آنها، قرار دهید.

          3 . یقول مولاى ـ أبى طول اللّه‏ عمره ـ الفضل بن الحسن هذه الأوراق من وصیة رسول‏اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله لِأَبى‏ذر الغفارى(ره) الّتى أخبرنا بها الشیخ المفید أبوالوفاء عبدالجبّار بن عبداللّه‏ المقرى‏ء الرازى والشیخ الأجل الحسن بن الحسین بن الحسن أبى‏جعفر محمد بن بابویه(ره) عنهما اجازة قالا أملى علینا الشیخ الأجل أبو جعفر محمد بن الحسن‏الطوسى(ره) و أخبرنى بذلک الشیخ العالم الحسین بن الفتح الواعظ الجرجانى فى مشهد الرضا علیه‏السلام قال أخبرنا الشیخ الامام أبوعلى الحسن بن محمد الطوسى قال حدثنى أبى‏الشیخ أبوجعفر علیه‏السلام قال أخبرنا جماعة عن أبى‏المفضل محمد بن عبداللّه‏ بن محمدبن‏المطلب الشیبانى قال حدثنا ابوالحسین رجاءبن یحیى العبرتائى الکاتب سنة أربع عشرة و ثلاثمأة و فیها مات قال حدثنا محمد بن الحسین بن میمون[3] قال حدثنى عبداللّه‏ بن عبدالرحمن بن أبى‏الأسود الدؤلى عن أبى‏الأسود قال: قَدِمْتُ الرَّبَذَةَ فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِى‏ذَرِّ جُنْدَبِ بن جنادة فَحَدَّثنى أبو ذرٍّ قال: دَخَلْتُ ذاتَ یَوْمٍ فِى صَدْرِ نهارِهِ على رسول اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فِى مَسْجِدِهِ فَلَمْ أَرَ فِى الْمَسْجِدِ أحَدا مِنَ‏النَّاسِ اِلاَّ رَسُولَ اللّه‏ِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله وَ عَلِىٌّ علیه‏السلاماِلَى جَانِبِهِ جالِسٌ، فَاغْتَنَمْتُ خَلْوَةَ الْمَسْجِدِ فَقُلْتُ: یا رَسُولُ‏اللّه‏ِ بأَبِى أَنْتَ و أُمِّى، أوْصِنِى بِوَصِیَّةٍ یَنْفَعُنِى اللّه‏ُ بِها فَقَالَ: نَعَم... یا أَباذَرٍّ مَنْ أَجابَ داعِىَ اللّه‏ِ وَ أَحْسَنَ عِمَارَةَ مَسْاجِدِاللّه‏ِ کَانَ ثَوَابُهُ مِنَ اللّه‏ِ الْجَنَّةَ. فَقُلْتُ: بِأَبِى أَنْتَ و أُمِّى یَا رَسُولَ اللّه‏ِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله کَیْفَ یَعْمُرُ مَسَاجِدُ اللّه‏ِ؟ قَالَ: لایُرْفَعُ فِیْهَاالأَصْواتُ وَ لایُخَاصُ فِیها بِالْباطِلِ[4] وَ لا یُشْتَرى فِیها وَ لا یُبَاعُ فَاتْرِکِ اللَّغْوَ مَا دُمْتَ فِیها فَاِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَلا تَلُومَنَّ یَومْ الْقِیامَةِ اِلاَّ نَفْسَکَ. یا أَباذَرٍ اِنَّ اللّه‏ِ تَعالى یُعْطِیْکَ مَا دُمْتَ جالِسا فِى الْمَسْجِدِ بِکُلِّ نَفَسٍ تَنَفَّسْتَ فِیْهِ دَرَجَةً فِى الْجَنَّةِ وَ تُصَلِّى عَلَیْکَ الْمَلائِکَةُ وَ یُکتَبُ لَکَ بِکُلِّ نَفَسٍ تَنَفَّسْتَ فِیهِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ یُمْحِى عَنْکَ عَشْرُ سَیِئاتٍ. یا أباذر؛ أَتَعْلَمُ فِى أَىِّ شیى‏ءِ أُنْزِلَتْ هذِهِ الآیَةُ: «اِصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا واتَّقُوااللّه‏ِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ». قُلْتُ: لا أَدْرِى! فِدَاکَ أَبِى وَ أُمِّى. قَالَ: فِى انْتِظَارِ الصَّلاةِ خَلْفَ الصَّلاةِ. یا أباذَرٍّ إسْبَاغُ الوُضُوءٍ فِى الْمَکَارِهِ مِنَ الْکَفَّارَاتِ وَ کَثْرَةُ الاخْتِلافِ اِلَى الْمَساجِدِ فَذَلِکُمُ الرِّباطُ؛ یا أباذَرّ یَقُولُ‏اللّه‏ تَبارکَ و تَعالى اِنَّ أَحَبَّ
الْعِبادِ اِلَىَّ الْمُتَحابُّونَ مِنْ أَجْلى الْمُتَعَلِّقَةُ قُلُوبُهُمْ بِالْمَساجِدِ... یا أباذَرٍّ کُلُّ جُلُوسٍ فِى الْمَسْجِدِ لَغْوٌ، اِلاَّ ثَلاثٌ: قِرَاءَةُ مُصَلٍّ أوْ ذِکْرُاللّه‏ِ أو سَائِلٌ عَنْ عِلْمٍ...  .[5]

         از أبى‏الأسود دوئلى روایت شده است که: بر جناب أبى‏ذر در ربذه وارد شدم و او براى من گفت: روزى در اوّل ظهر بر رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهدر مسجد وارد شدیم و هیچ کس از مردم، غیر از پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و على علیه‏السلام را که در کنار او نشسته بود، در مسجد ندیدم، فرصت تنهایى را غنیمت شمردم و گفتم: اى رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله پدر و مادرم فدایت باد، مرا توصیه‏اى فرما که به من سود رساند. پس فرمود: بلى! اى أبوذر؛ هر کس خداوند متعال را اجابت کند و مساجد او را آباد سازد ثواب او بهشت خواهد بود. عرض کردم: پدر و مادرم فداى تو باد اى رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله! چگونه مساجد خداوند آباد مى‏شوند؟ فرمود: به اینکه صداها در آن بلند نشود و در آن خوض به باطل صورت نگیرد و در آن هیچ معامله‏اى صورت نگیرد و تا زمانى که در آن هستى از لغو بپرهیزى و اگر این امور را انجام ندادى روز قیامت جز خودت را ملامت مکن. اى ابوذر؛ خداوند متعال تا زمانى که در مسجد نشسته‏اى به هر نفسى که مى‏کشى درجه‏اى در بهشت به تو عطا مى‏کند و ملائکه‏اش بر تو درود مى‏فرستند و براى تو در هر نفسى که مى‏کشى ده حسنه است و ده گناه از تو پاک مى‏شود. اى ابوذر؛ آیا مى‏دانى چرا این آیه نازل شد: «استقامت کنید و در برابر دشمنان پایدار باشید و از مرزهاى خود مراقبت کنید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید».[6] عرض کردم: خیر! پدر و مادرم فداى شما، فرمود: در انتظار نماز بعد از نماز. اى ابوذر؛ گرفتن وضو در سختى‏ها از کفارات است و رفت‏وآمد زیاد به مساجد رباطى است که قرآن فرموده است. اى ابوذر خداوند تبارک و تعالى مى‏فرماید: محبوب‏ترین بندگان نزد من کسانى هستند که به خاطر من دل و قلب آنها در گِروِ مساجد است. اى ابوذر! هر نشستى در مسجد بیهوده است مگر سه جور نشستن؛ یا در حال نماز باشى یا در حال ذکر خدا و یا جویاى علم.

          4 . و قال علیه‏السلام [أى امیرالمؤمنین علیه‏السلام]: جَنِّبُوا مَساجِدَکُمْ صِبْیانَکُمْ وَ مَجانِینِکُمْ وَ رَفْعَ أَصْوَاتِکُمْ وَ شِراءَکُمْ وَ بَیْعَکُمْ وَ الضَّالَّةَ وَالْحُدُودَ وَالأَحکامَ.[7]

         دور نگاه دارید مسجدهایتان را از کودکان و دیوانگان و بالابردن صدا و معاملات و اعلام گمشده و اقامه حدود و قضاوت در آن.

          5 . اخبرنا محمد حدثنى موسى حدثنا ابى عن أبیه عن جده جعفر بن محمد عن أبیه عن على علیه‏السلام قال: قال رسول اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: جَنِّبُوا مَسَاجِدَکُمْ مَجَانِینَکُمْ وَ صِبْیَانَکُمْ وَ رَفْعَ أَصْوَاتِکُمْ[8] وَ بَیْعَکُمْ وَ شِراءَکُمْ وَ سِلاَحَکُم وَ أَجْمِرُوهَا[9] فى کُلِّ سَبْعَةِ أَیّام وَ ضَعُوا المَطاهِرَ عَلى أبوابِها.[10]

         طبق این نقل پیامبر خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهفرمودند: دیوانگان و کودکانتان را از مساجد دور کنید، صدایتان را در مسجد بلند نکنید، از خرید و فروش و آوردن سلاح در مسجد بپرهیزید. هر هفته، یک‏بار مساجد را خوش‏بو سازید و سرویس بهداشتى مساجد را در مَدخل مساجد [جدا از خود مسجد ]قرار دهید.

روایات اهل‏سنت

          1 . حدثنا هشام‏بن‏عمار عن صدقة ابن خالد عن الشعیثى عن زفر ابن وثیمة عن حکیم بن حزام أنه قال: نَهَى رَسُولُ اللّه‏ِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله أَنْ یُسْتَفَادَ فِى الْمَسْجِدِ وَ أَنْ تُنْشِدَ فِیهِ‏الأشعارُ وَ أَنْ تُقُامَ فِیهِ الْحُدُودُ.[11]

         حکیم بن حزام نقل مى‏کند که: رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله از اینکه در مسجد، سودِ تجارى به‏دست
آورند و شعر بسرایند و حد اجرا کنند، نهى فرمود.

          2 . اخبرنا الحسن بن ابى‏زیدالکوفى عن عبدالعزیز بن محمد عن یزید بن حفصة عن محمد بن عبدالرحمن بن ثوبان عن ابیه عن ابى‏هریرة أنّ رسول اللّه‏ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله قال: اِذَا رَأَیْتُم مَن یَبِیعُ أو یبتاعُ فِى الْمَسْجِدِ فَقُولُوا لاَ أَرْبَح اللّه‏ُ تِجارَتک و اذَا رَأَیتُم مَن یُنْشِدُ فیهِ الضَّالَةُ فَقُولُوا لارَدَّها اللّه‏ُ عَلَیْکَ.[12]

         ابى‏هریره از رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نقل مى‏کند که فرمود: اگر کسى را دیدید که در مسجد خرید و فروش مى‏کند به او بگویید: خداوند تجارتت را سودى نبخشد و اگر کسى را دیدید که در مسجد گمشده خود را صدا بزند بگویید خداوند آن را به تو بازنگرداند.

          3 . حدثنا احمد بن یوسف السلمى عن مسلم بن ابراهیم عن الحرث ابن نبهان عن عتبة بن یقظان عن أبى‏سعید عن مکحول عن واثلة بن الاسقع أنَّ النَّبىّ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله قَالَ: جَنِّبُوا مَسَاجِدَکُمْ صِبْیانَکُمْ وَ مَجَانِینَکُمْ وَ شِرَارَکُمْ[13] وَ بَیْعَکُمْ وَ خُصُومَاتَکُمْ وَ رَفْعَ أَصْوَاتَکُمْ وَ اِقَامَةَ حُدُوَدکُمْ و َسَلِّ سُیُوفَکُمْ و اتَّخَذُوا عَلَى أَبَوابِهَا الْمَطاهِرَ وَ جَمَرِّوهَا فِى الْجُمَعِ.[14]

         پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهفرمود: مساجدتان را از کودکان و دیوانگان و افراد شرور، خرید و فروش، مشاجره و دعوا، بلند کردن صداها، اجراى حد و برهنه کردن شمشیر دور نگاه دارید و سرویس‏هاى بهداشتى را در محل ورود به مساجد (بیرون از مسجد) قرار دهید و در روزهاى جمعه مسجد را خوش‏بو کنید.

          4 . حدثنا عبداللّه‏ بن سعیدالکندى عن أبوخالد الأحمر عن ابن عجلان عن عمرو بن شعیب عن أبیه، عن جدّه قال: نَهَى رَسُولُ اللّه‏ِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله عَنِ الْبَیْعِ و الاْءِبْتِیاعِ وَ عن تَناشُدِ الأشعار فى المساجِدِ.[15]

         رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله از خرید و فروش و سراییدن شعر در مساجد نهى فرمودند.

          ر.ک: سراییدن و خواندن شعر در مسجد.