چرایى توجه ادیان به جهان مجازى

عصرى که در آن زندگى مى‏کنیم، از آن تحت عناوین مختلفى نظیر: «دهکده جهانى »[1]، « جامعه مدنى جهانى »[2]، « مدرنیته دوم »[3]، « جامعه شبکه‏اى »[4]، « جهان رها شده »[5]، « جامعه ارتباطى »[6] و « مدرنیته سیال »[7] یاد مى‏کنند.

    از کل 288/120/676/6 نفرى جمعیت جهان، 920/724/407/1 کاربر اینترنت وجود دارد. در عین حال از مجموع جمعیت طبق آخرین آمار یعنى 31 مارس 2008 میلادى که سایت [8]internet world stats  به‏عنوان معتبرترین مرکز سنجش و نشر آمار ضریب نفوذ اینترنت ارائه داده حاکى از نفوذ بالاى اینترنت در میان بشر امروزى است که فرآیند رو به‏رشد بسیار سریع آن
مى‏رود آینده انسان را کاملاً دیجیتالى کند. آیا دینى که به دنبال نشر آموزه‏هاى خود هست مى‏تواند از این همه مخاطب چشم‏پوشى کند؟ مخاطبى که  با ساده‏ترین ابزار مى‏توان پیام خود را بدو انتقال داد. آیا معابد فیزیکى ، این همه پوشش مخاطب را دارند؟ کاهش هزینه، سهل‏الوصول بودن گستره عظیمى از مخاطبان و...[9] از علل رویکرد ادیان به معابد مجازى است.

    یکى از مهم‏ترین کارکرد رسانه‏ها، کمک به فرایند فرهنگ‏پذیرى است.
فرهنگ‏پذیرى عبارت است از «فرایند انتقال ارزش‏ها، هنجارها، عقاید، باورها، معیارها و الگوهاى رفتارى و احساسى موجود در فرهنگ جامعه به آحاد افراد آن».[10] از این روى معابد مجازى، در فرهنگ‏سازى گرایش به معابد در جهان واقعى هم کمک مى‏کند.

     از دیگر علل اصلى روى‏آورى ادیان به فضاى مجازى، این است که کاربران در محیط اینترنت، بیشتر دنبال مباحث دینى‏اند. رویتر در 28 دسامبر سال 2001 با چاپ گزارش مفصلى اعلام کرد که از هر 4 مراجعه کننده امریکایى، یک نفر براى مقاصد دینى به اینترنت رجوع مى‏کند. همچنین ذکر شد که 69 درصد از این افراد درصدد یافتن منابع مطالعاتى دینى و تحقیق درباره دیان مختلف هستند در این میان، 21 درصد در جستجوى متون مقدس دینى و شرکت در اعمال و نیایش‏هاى آن هستند و مابقى افراد نیز براى امور متفرقه به این سایت‏ها مراجعه مى‏کنند.[11]

    بنابر یک تحقیق در ایران نیز استفاده علمى و دینى از اینترنت بیش از تفریحى و سرگرمى بوده است. براساس این تحقیق 3/54 درصد از سایت‏هاى خبرى، علمى و آموزشى و 7/45 درصد نیز از سایت‏هاى تفریحى و سرگرمى استفاده مى‏کردند.[12] این درحالى است که کمتر از 5% اطلاعات موجود در فضاى وب، در باره دین است.[13]

    فرآیند رو به رشد استفاده از اینترنت در جهان که حاصل «یک تحول»
در عرصه اطلاع‏رسانى است، آیا نیازمند مدیریت نیست؟! به فرموده رهبر معظم انقلاب:«کناره‏گیرى از تحول موجب از بین رفتن و یا منزوى شدن خواهد شد بنابراین، تحول را باید پذیرفت و آن را در  جهت صحیح مدیریت کرد».[14]

    آیا این همه تشنه که در اینترنت سراغ معنویت ناب مى‏گردند نباید با زلال معرفت اهل‏بیت علیهم‏السلام سیراب گردند. این‏همه ظرفیت و این‏همه مخاطب آیا در ایجاد تکلیف بر ما کافى نیست؟! اگر زبان بشر امروزى این فناورى است، آیا ما نیز نباید در انجام رسالت خود از این فناورى بهره جوییم؟!

  «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ بِلِسانِ قَوْمِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ فَیُضِلُّ اللَّهُ مَنْ یَشاءُ وَ یَهْدى مَنْ یَشاءُ وَ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ».[15]

«و ما هیچ پیامبرى را جز به زبان قومش نفرستادیم، تا [حقایق را] براى آنان بیان کند. پس خدا هر که را بخواه بیراه مى‏گذارد و هر که را بخواهد هدایت مى‏کند، و اوست ارجمند حکیم».[ 6]

    ظاهرا مراد از «لسان»، اعم از زبان گفتارى، مردم بوده و ادبیات حاکم بر جامعه مورد تبلیغ اعم از سنت، فرهنگ، زبان و روش زندگى است. مفسرین در ذیل این آیه مى‏نویسد:

   «پیامبران، با فرهنگ و زبان مردم زمان خود آشنا بوده و طبق فهم آنان تبلیغ مى‏کردند».[17]

    مقام معظم رهبرى نیز استفاده از ابزارهاى متناسب با زمان و مخاطب را اثرگذار مى‏دانند:

«ماییم و تفکر و معارف اسلامى، ماییم و پیام انقلاب اسلامى؛ ما باید بتوانیم این‏ها را درست به دنیا برسانیم...                         

 ما باید بتوانیم مفاهیم و معارف اسلامى و آنچه را که متعلق به ماست، بیان کنیم؛ البته باید با لحن و بیان روشنفکرانه و کاملاً مترقى و با استفاده از واژگان متناسب با هر دوره و زمان باشد».[18]

    در فصل‏هاى بعدى بطور مفصل، بایستگى توجه به مساجد مجازى را از ابعاد مختلف بررسى نموده‏ایم؛ که هر یک از آنها در الزام به مساجد مجازى کفایت مى‏کند.