گفتمش نزدیک ما بتخانه و مسجد یکى است

 گفت عالم مسجد است اى بى‏بصیر بتخانه کو

سنائى غزنوى

     فصل هشتم

مسجدمجازى،

بایسته چشم‏انداز بیست ساله ایران اسلامى

بجاست در این‏جا به بندهایى از سند چشم‏انداز که در تاریخ 13 آبان 1382
توسط رهبر معظم انقلاب به سران قواى سه‏گانه ابلاغ شد، اشاره کنیم که مى‏توان
با استنباط از آنها جایگاه مسجد را در افق 1404 بررسى کرده و ناگزیر بودن از
روى‏آورى به مسجد مجازى را گوشزد نمود. بى‏شک هرگونه انحراف از این
میثاق ملى، ایران را در رسیدن به آن هدف میمون باز خواهد داشت.
و مسجد باید جایگاه و شأن خود را با تکیه بر این بندها مشخص نماید.

چند نکته

پیش از ورود به بحث، توجه به چند نکته مهم است:

     نکته نخست: باید باور داشت که این سند، یک خیال‏بافى و آرزوى صرف
نیست. بلکه نه تنها «مى‏توانیم» بلکه «باید» به این افق در بیست سال بعد دست
یابیم. به فرموده رهبر انقلاب:

                              «چشم‏انداز بیست‏ساله‏ى ابلاغ شده به مسؤولان
                         سیاست‏گذارى و برنامه‏ریزى، یک امر عملى و منطقى
                         و قابل تحقق است. نباید تصور شود کلماتى که در چشم‏انداز
                         بیست‏ساله پشت سرهم نوشته مى‏شود، صرفا یک
                         آرزوست و بدون محاسبه‏ى علمى است».[1]

                             «شما جوان‏هاى عزیز این سند چشم‏انداز را مطالعه کنید.

                        اگر کسى دقت نکند، ممکن است خیال کند افرادى
                         نشسته‏اند و انشاء نوشته‏اند؛ ولى نه، بدانید انشاء نیست.
                         کلمه کلمه‏ى این چشم‏انداز ـ با تأکید مى‏گویم ـ محاسبه شده
                         است».[2]

    لازمه دستیابى به مفاد سند، یک برنامه‏ریزى دقیق مبتنى بر درک واقعیات
و ظرفیت‏هاى موجود است:

                              «این‏که ما گفتیم در بیست سال آینده مى‏خواهیم کشور
                         اوّل منطقه در این خصوصیات باشیم و این شاخص‏ها را
                         داشته باشیم ـ که در سند دو صفحه‏اى چشم‏انداز ذکر شده ـ
                         کلمه کلمه‏ى این‏ها بررسى و محاسبه و کارشناسى شده است.
                         ما مى‏توانیم؛ منتها این توانستن شروطى دارد... ما معتقدیم
                         این چشم‏انداز، تحقق یافتنى است؛ اما باید برنامه‏ریزى و راه
                         حرکت را پیدا کرد».[3]

    یک برنامه‏ریز براى آینده آنگاه موفق خواهد بود. بدون رصد نیازهاى
شهروندان آتیه، هرگونه برنامه‏ریزى، نوعى خیال‏بافى خواهد بود! رهبر انقلاب
در این باره مى‏فرمایند:

                              «نگاه کنید به آینده‏ى دور؛ یعنى آینده‏ى معین شده در
                         سند چشم‏انداز بیست‏ساله. کسانى که امروز وارد مدرسه
                         مى‏شوند،درپایان‏دوران‏بیست‏ساله،یک‏جوان‏بیست‏وشش،

                        هفت ساله هستند. شما مى‏خواهید این جوان بیست و شش،
                         هفت ساله چه‏جور انسانى باشد؟ اگر مى‏خواهید این جوان،
                         یک جوان خلاّق، داراى ابتکار، شجاع، آراسته از لحاظ
                         اخلاقى، سالم از لحاظ جسمى و فکرى و روانى،
                         صاحب فکر و اندیشه، داراى احساس مسئولیت نسبت
                         به کشورش و ملتش و آینده‏اش باشد، امروز باید طرح
                         صیرورت این کودک را به آن جوان، این‏جا طراحى کنید؛
                         حاضر داشته باشید و به دستگاه‏ها ابلاغ کنید».[4]

    از این‏روى مساجد نیز باید براساس نیاز انسان فردا به برنامه‏ریزى بپردازند.

     نکته دوم: محتواى پیش‏بینى شده سند چشم‏انداز آن وقت محقق خواهد
شد که همه نهادها در رساندن ایران اسلامى به آن جایگاه، تلاش کنند.
اگر حتى یک نهادى در این مسیر، این بایسته بر خود یک تکلیف نشمارد،
بى‏شک نه تنها خود این سازمان، بلکه مجموعه نظام اسلامى در دستیابى به آن
افق روشن کامروا نخواهد بود.[5] رهبر معظم انقلاب در دیدار وزیر کشور
و استانداران فرمودند:

                              «تحقق این چشم‏انداز بسیار روشن، نیازمند حرکت
                         و تلاش هماهنگ تمام مسئولان کشور است».[6]

    مسجد به عنوان نهادى در ایران اسلامى و جهان اسلام باید نحوه
تحقق‏دهى به آرمان سند چشم‏انداز را برخود تبیین و تکلیف بداند.

     نکته سوم: هرچند طبق نکته نخست، همه نهادها در رسیدن به افق ایران

1404 وظیفه‏اى برعهده دارند لیک شاید به گزاف نباشد که ادعا کنیم
نقش‏آفرینى مساجد در این عرصه فراتر از دیگر نهادها مى‏باشد. نقش‏آفرینى
مساجد در این عرصه ـ دست‏کم ـ در دو قالب مى‏باشد. همچنان‏که رهبر انقلاب،
لازمه تحقق چشم‏انداز را پذیرش و تلاش همگانى و نهضت عمومى مى‏شمارند
و بر ضرورت نهادینه‏سازى و کوشش در راستاى چشم‏انداز تأکید مى‏کنند:

                              «باید به گونه‏اى عمل کرد که تلاش براى تحقق
                         چشم‏انداز 20 ساله کشور، به یک حرکت نهادینه،
                         تبدیل شود».[7]

                             «آبادانى کشور، پیشرفت مادى و معنوى جامعه
                         و دستیابى به رتبه اوّل منطقه‏اى که در سند چشم‏انداز 20 ساله
                         پیش‏بینى شده است در سایه تعمیق ایمان و افزایش
                         انگیزه‏هاى دینى جامعه و بویژه نسل جوان امکان‏پذیر
                         است».[8]

    مساجد به خاطر گستردگى و نفوذ در بین مردم مى‏تواند در فرهنگ‏سازى
«تلاش براى تحقق چشم‏انداز 20 ساله کشور» نقش آفرینى کند.

     امّا نقش دوم مسجد در این محیط این است که وظیفه‏اى فراتر از دیگر
نهادها به دوش خواهد کشید. انقلاب پس از مرحله «حدوث»، نیازمند تثبیت
و اثبات کارآمدى یعنى «مرحله ثبوت» بود.[9] از منظر ولى‏امر مسلمین کارآیى
00ایران اسلامى اینک مى‏تواند فارغ از محدوده جغرافیاى کشورى، در عرصه

منطقه‏اى و خاورمیانه‏اى نیز، توانمندى خود را به منصه ظهور بگذارد.

                              «کشور ما مى‏تواند ملتى بزرگ‏تر از آمار کنونى ملت ما را
                         هم اداره کند؛ مى‏تواند خود را در سطح بالایى از پیشرفت
                         و توسعه در میان ملت‏هاى عالم قرار دهد؛ و همچنان که در
                         سند چشم‏انداز بیست‏ساله اعلام شده است، مى‏تواند از
                         جهات مختلف رتبه‏ى اول را در منطقه حائز شود.
                         این‏ها توانایى‏هاى ملت ماست؛ این‏ها را ملت ما به برکت
                         وحدت کلمه، به برکت پرچم برافراشته‏ى اسلام، و به برکت
                         ایمان عمیقى که در دل‏هاى شماست، تاکنون به‏دست آورده
                         است و باز هم مى‏تواند پیش برود و به چشم‏انداز زیبا
                         و شایسته‏ى ملت ایران دست پیدا کند».[10]

     سند چشم‏انداز، ادامه مرحله «ثبوت انقلاب» یعنى همان کارآمدى نظام
ایران اسلامى در عرصه منطقه‏اى است.

     علت مبقیه نظام اسلامى، باید همان علت محدثه آن باشد. مساجد در
پروژه «حدوث انقلاب»، نقشى بسزا و در مرحله ثبوت انقلاب ـ البته در محدوده
کشورى ـ چه در دفاع مقدس، چه در دوران سازندگى و... سهمى مهم داشتند.
پس، این نهادِ سهیم در حدوث و ثبوت انقلاب (بخش داخلى)، باید در مرحله
صدور انقلاب (بخش منطقه‏اى) نیز سهمى وافر داشته باشد. شاید این فرمایش
امام راحل قدس‏سره اشاره به نقش اساسى مسجد در همه مراحل نظام اسلامى باشد:

                              «از مسجد باید امور، اداره شود. این مساجد بود که این

                        پیروزى را براى ملت درست کرد. این مراکز حساسى است
                         که ملت باید به آن توجه داشته باشد. این طور نباشد که خیال
                         کنند حالا که پیروز شدیم دیگر مسجد مى‏خواهیم
                         چه کنیم».[11]

مساجد، و کلید واژه‏هاى سند چشم‏انداز

اینک بایسته‏ها و جایگاه مسجد در سند چشم‏انداز ایران اسلامى را به تحلیل
مى‏نشینیم.

                              «جامعه‏ى ایرانى در افق این چشم‏انداز چنین
                         ویژگى‏هایى خواهد داشت: ... الهام بخش، فعال و مؤثر در
                         جهان اسلام با... ، جامعه‏ى اخلاقى، نواندیشى و پویایى
                         فکرى و اجتماعى، تأثیرگذار بر همگرایى اسلامى
                         و منطقه‏اى براساس تعالیم اسلامى و اندیشه‏هاى
                         امام خمینى  قدس‏سره».[12]

    با توجه به پدیده نامیمون رسانه‏هاى تبلیغى غرب و نیز صهیونیسم
و وهابیت در منطقه که هر دو دست به دست هم داده تا «همگرایى اسلامى
و منطقه‏اى»[13] را به هم زنند، آیا نباید تنها درمان این درد یعنى «تعالیم اسلامى
و اندیشه‏هاى امام خمینى قدس‏سره»[14] را با استفاده از این فناورى آن‏هم در قالب مسجد

به گوش این مردم رساند!؟ یادمان باشد که پیام امام خمینى قدس‏سره در دوران نهضت
انقلاب اسلامى ایران نیز از طریق مساجد به گوش همگان رسید.

     تنها راه اشاعه این پیام مقدس، مسجد مى‏تواند باشد. از این‏روست
که دشمن هماره با آن مخالف است. مسترهمفر جاسوس بریتانیا در خاطراتش
مى‏نویسد:

                              «از بناى مساجد... به هر صورت باید جلوگیرى
                         شود».[15]

     به عبارت «به هر صورت» توجه نمائید. این همچنان سیاست راهبردى
استکبار است.

     مگر نه آن است که «جامعه‏ى ایرانى در افق این چشم‏انداز[بیست ساله]...
برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناورى»[16] باید باشد.
آیا این نیروها را نباید مسجد تربیت کند؟ مگر نه آن است که مسجد محل
پرورش و آموزش بوده است؟  آیا تا امام جماعتى که خود براین ویژگى‏ها
آراسته نگردد، مى‏تواند الگوساز باشد تا جوان «از دانش پیشرفته برخوردار»[17]
و «توانا در تولید علم و فناورى»[18] گردد؟ علامه طباطبایى قدس‏سره در بحث روایى
ذیل آیه «اقیموا وجوهکم عند کل مسجد»[19] نقل مى‏کند که منظور «ائمه» مى‏باشند

و توضیح مى‏دهد که مراد از ائمه، امامان جماعت هستند. ایشان در ادامه بحث
روایى اضافه مى‏کند که منظور از «خذوا زینتکم عند کل مسجد»[20] نیز «ائمه»
مى‏باشند.[21]

    نکته جالب آن‏که، سند چشم‏انداز، تربیت این نیروها را «متکى بر سهم
برتر منابع انسانى و سرمایه‏ى اجتماعى»[22] نموده است. چه سرمایه اجتماعى
فراتر از مسجد و چه منابع انسانى‏اى بهتر از نیروى‏هاى مؤمن مسجدى؟
چرا که علم مطلوب در سند چشم‏انداز، علم دینى و دین علمى است نه علم
سکولار. و لازمه دست یافتن به علم دینى تربیت نیروى‏هاى علمى آینده در
قالب مسجد است.[23]

    آیا تربیت نیروى ایرانى با ویژگى‏هاى «فعال، مسئولیت‏پذیر، ایثارگر،
مؤمن، رضایت‏مند، برخوردار... متعهد به انقلاب و نظام اسلامى و شکوفایى
ایران و مفتخر به ایرانى بودن»[24] بخشى از وظیفه مسجد به جوانان را گوشزد
نمى‏کند. از کارکردهاى مسجد مى‏توان به نقش آن در پرورش افراد اشاره کرد
که حکومت دینى بدان‏ها نیاز دارد. زیرا مسجد، بار هدایت فکرى و تربیتى
نیروهاى جامعه را بر دوش دارد.[25] در سایه رفت وآمد به مسجد، خلق‏وخوى‏ها
و آداب و منش‏هاى افراد تا حد زیادى، هویدا مى‏گردد. این تربیت و شناسائى

در روابط افراد با یکدیگر سازنده مى‏باشد. زیرا حاکمیت اسلامى مى‏تواند از
این رهگذر، نیروهاى متعهد و کارآمد خود را بشناسد.[26]

    مسجد براى این دو امر مهم براى حکومت اسلامى نقش‏آفرینى مى‏کند.
همچنان که در دوران انقلاب و دفاع مقدس فرماندهان و نیروهاى مردمى همه
تربیت یافته‏گان مسجد بودند. امروزه نیز براى گزینش و تربیت افراد براى
مدیریت سیاسى کشور باید از مسجد مدد گرفت. مگر نه آن است که در زمان
نهضت مقدس انقلاب و نیز دوران هشت سال دفاع مقدس همین مسجد
نیروى‏هایى را درست با همین شاخص‏ها تربیت کرد؟ اینک نیز با پدیده تحول،
آیا نباید در خود تحولى درانگیزد و باز به پرورش چنین انسان‏هایى که ایران
1404 نیاز دارد، اقدام نماید. باز بیان رهبر فرزانه را بیاورم که بر «لزوم استقبال از
تحولات و پرهیز از ایستایى و رکود»[27] خاطرنشان کردند.

پیشرفت ایران اسلامى و وظیفه روحانیت

                              «جامعه‏ى ایرانى در افق این چشم‏انداز چنین
                         ویژگى‏هایى خواهد داشت: توسعه یافته، متناسب
                         با مقتضیات فرهنگى، جغرافیایى و تاریخى خود، متکى
                         براصول اخلاقى و ارزش‏هاى اسلامى، ملى و انقلابى».[28]

     توسعه در مکتب ولایت فقیه، صرف پیشرفت مادى نیست بلکه رشد
همه جانبه است. رهبر معظم انقلاب نیز تبیین و نهادینه کردن این معنا از توسعه را
وظیفه روحانیت که تریبون تبلیغى آنها مسجد است، مى‏دانند:

                              «بیست سال دیگر کشور ما از لحاظ پیشرفت مادى،
                         پیشرفت سیاسى و از لحاظ معنوى و فرهنگى باید به این
                         نقطه برسد. با تلاش و مجاهدتى که پشت سر گذاشته
                         شود، رسیدن به این‏ها قطعى است؛ هیچ تردیدى در آن
                         نیست؛ منتها ـ همان‏طور که عرض کردم ـ این حرکت
                         مى‏تواند همراه با هدایت الهى و هدایت دینى و هدایت
                         روحانیت باشد؛ مى‏تواند بدون آن باشد. اگر بدون آن باشد،
                         ما در ذیل جدول کشورهاى پیشرفته‏ى دنیا خواهیم بود.
                         صد سال قبل از ما، دویست سال قبل از ما، دیگران هم به این
                         پیشرفت‏ها دست پیدا کرده بودند؛ این هم آخرش! زندان
                         ابوغریب و زندان‏هاى دیگر و دو جنگ بین‏الملل و چهره‏ى
                         زشت استعمار در دنیا، آخرِ آن پیشرفت‏هاست. اما اگر این
                         پیشرفت‏ها با هدایت دین همراه باشد، آن‏وقت چیزى است
                         که در دنیا اتفاق نیفتاده و در تاریخ سابقه نداشته است».[29]

مساجد، و کلید واژه‏هاى سند چشم‏انداز مساجد

پیرو ابلاغ سند چشم‏انداز ایران اسلامى، مرکز رسیدگى به امور مساجد نیز به تهیه
چشم‏انداز مساجد[30] اقدام نمودند. در متن سند چشم‏انداز مساجد، گزاره‏هایى
به چشم مى‏خورد که هرکدام بر ضرورت مسجد مجازى به نحوى اشاره دارد.
نظر به این‏که هر یک از کلید واژگان را در کتاب به تفصیل بحث کرده‏ایم
هم اینک تنها به متن برخى از بندهاى چشم‏انداز مساجد اشاره مى‏کنیم:

     اگر مساجد مى‏خواهد «برخوردار از تشکیلات مدیریت کلان و یکپارچه
در کشور»[31] باشد، شبکه اینترنت مى‏تواند ارتباط بین آنها را برقرار نماید.
تا بدین وسیله بصورت یک‏پارچه بر مساجد مدیریت کرد.

     مساجد در افق ایران 1404 «رشد یافته و داراى ساختارى متناسب
و کارآمد در عرصه ماموریت‏ها، توانمند در جذب و جلب اقشار مختلف مردم
و مؤثر در عرصه نشر گسترش اسلام ناب محمدى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله».[32] خواهد بود.

    مسجد مجازى مى‏تواند «در جذب و جلب افشار مختلف مردم»[33] ـ بویژه
جوانان که در پاى اینترنت ساعاتى را سپرى مى‏کنند ـ به مساجد، مثبت واقع شود.
افزون براین‏که «در عرصه نشر گسترش اسلام ناب محمدى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله»[34] در فضاى
سایبر که خالى[35] از معارف اهل‏بیت علیهم‏السلام است، مؤثر افتد.

    همچنین بندهاى زیر از سند چشم‏انداز بیست ساله مساجد، به نحوى

به بایستگى توجه به مساجد مجازى را اشارت دارند. زیرا طبق این سند،
مساجد در افق 1404 باید چنین باشد:

                              «داراى حضور مؤثر در تصمیم‏سازى
                         و تصمیم‏گیرى‏هاى کشور».[36]

                             «برخوردار از دانش پیشرفته کارشناسان و صاحب‏نظران
                         عرصه‏هاى مرتبط با فعالیت و رسالت مسجد».[37]

                             «توانا در ایجاد انگیزه‏هاى مذهبى و توجه دادن
                         به رخدادهاى مرتبط با حهان اسلام».[38]

                             «توانمند در فراخوان مؤثر مردمى و بسیج افکار
                         عمومى».[39]

                              «برخوردار از شبکه ارتباطى قوى نظام کارآمد
                         اطلاع‏گیرى و اطلاع‏رسانى و برقرارى ارتباطات
                         مردمى».[40]

                             «برخوردار از توانایى‏هاى رشد یافته، روزآمد و کارآمد
                         با بهره‏گیرى از فن‏آورى‏هاى نو در راستاى مأموریت،
                         رسالت و اداى وظایف».[41]

                             «مجهز به کتابخانه و رایانه براى نشر علوم اسلامى».[42]

                             «برخوردار از ائمه جماعاتى عالم، اندیشمند، پارسا،
                         آشنا با فنون مشاوره و مدیریت و داراى ارتباطات گسترده
                         مردمى».[43]

                             «فعال‏سازى مساجد به عنوان کانون‏هاى فرهنگ،
                         اندیشه و معنویت اسلامى».[44]

                             «اولویت‏یابى مساجد به عنوان مراکز نشر معنویت
                         و معرفت دینى در برنامه‏ریزى‏هاى فرهنگى».[45]

                              «طرح دین به زبان روز با بهره‏گیرى از شیوه‏هاى جذاب،
                         ابزار و امکانات نو».[46]

                             «کارآمدسازى مساجد در ساخت جامعه اخلاقى
                         نواندیش با پویایى فکرى و اجتماعى».[47]

                             «تأثیرگذارى مساجد بر همگرایى اسلامى».[48]

                             «فعال‏سازى مساجد در مقابله با تهاجم فرهنگى
                         دشمن».[49]

                             «مقابله با خرافات، مقدس‏مآبى، تحجر
                         و دگراندیشى‏هاى بیگانه محور».[50]

                             «حفظ و ترویج فرهنگ بسیج از طریق مساجد».[51]

                             «ایجاد جاذبه‏هاى لازم براى جذب و جلب گروه‏ها
                         به ویژه جوانان و نوجوانان».[52]

مسجد مجازى، اینترنت را رفیق مسجد مى‏کند

از آنجا که نفوذ اینترنت در خاورمیانه در حال رشد بسیار سریع بوده و هم‏اکنون
نزدیک به یک چهارم جمیعت آن از این پدیده برخوردارند که با سرعت فزون
آن، در افق 1404 جمعیت بسیار زیادى از آن بهره‏مند خواهند شد.

     کاهش استقبال جوانان از مسجد؛ و فزونى استقبال آنان از اینترنت چیزى
قابل انکار نیست. به نظر نگارنده، از مصادیق «مدیریت تحول» در کلام رهبرى،
«رفیق» نمودن این «رقیب» رسانه‏اى مسجد است. باید مواظب بود که در کشور
اسلامى، رسانه‏هاى مدرن، رقیب در عرض مسجد نباشند بلکه یار مسجد و در
طول آن قرار بگیرند. زیرا رفتار آنها اگر از کارکرد رسانه‏اى مسجد بکاهد
مصداق «منع مساجد» خواهد بود.[53] برخى مفسرین در شرح منع مساجد،
چنین آورده‏اند:

                              «آیه هر چند هم، شأن نزول خاصى داشته باشد، در مقام
                         بیان یک حکم کلى است و در مورد تمام افراد و یا

                        گروه‏هایى است که مردم را از رفتن به مساجد و انجام
                         عبادات به هر دلیل منع کنند و باعث ویرانى مساجد شوند
                         و ما در تاریخ نمونه‏هایى از آن را دیده‏ایم که گاهى به‏خاطر
                         اغراض سیاسى، مساجد را بسته‏اند و یا گروه خاصى را از
                         ورود به آن منع کرده‏اند».[54]

    یادمان باشد که «خرابى مسجد تنها با بیل و کلنگ نیست، بلکه هر برنامه‏اى
که از رونق مسجد بکاهد، تلاش در خرابى آن است».[55]

جایگاه اینترنت در دنیا

در این‏جا جهت تبیین اهمیت مسجد مجازى لازم دیدم به جایگاه اینترنت در
میان انسان معاصر، آمارى[56] را ارائه دهم. تا ناگزیر بودن از این مسئله به‏دقت
مشخص گردد. عصرى که در آن زندگى مى‏کنیم، از آن تحت عناوین مختلفى
نظیر: «دهکده جهانى»،[57] «جامعه مدنى جهانى»،[58] «مدرنیته دوم»،[59]
«جامعه شبکه‏اى»،[60] «جهان رها شده»،[61] «جامعه ارتباطى»[62] و «مدرنیته
سیال»[63] یاد مى‏کنند.

    از کل 288/120/676/6 نفرى جمعیت جهان، 920/724/407/1 کاربر
اینترنت وجود دارد.[64] طبق آخرین آمار یعنى 31 مارس 2008 میلادى
که سایت[65] world stats internetبه‏عنوان معتبرترین مرکز سنجش و نشر آمار
ضریب نفوذ اینترنت ارائه داده، حاکى از نفوذ بالاى اینترنت در میان بشر
امروزى است که فرآیند رو به رشد بسیار سریع آن مى‏رود آینده انسان را کاملاً
دیجیتالى کند.

     تحقیقات TeleGeography حاکیست ترافیک جهانى‏اینترنت تا میانه سال
2008 نسبت به مدت مشابه سال قبل 53 درصد افزایش یافته است. طبق گزارش
تحقیقات TeleGeography رشد استفاده از اینترنت در جهان تا بدان حد سریع
است که حتى ضعیف‏ترین قاره جهان در زمینه استفاده از اینترنت یعنى آمریکاى
جنوبى شاهد رشد سالانه 50 درصدى در زمینه ترافیک اینترنتى بوده است.[66]

    امّا در حوزه اینترنت پر سرعت، در سال 2008 در مجموع بیش از 350
میلیون نفر در سراسر جهان از اینترنت پرسرعت استفاده کرده‏اند و انتظار مى‏رود
این رقم با رشدى سریع در سال 2010 از مرز 500 میلیون نفر بگذرد.[67]

    بر طبق برآوردهاى internetworldstats تا اواسط سال 2008 از کل
جمعیت جهان اندکى کمتر از 5/1 میلیارد نفر یعنى (361/632/463/1) نفر از
اینترنت استفاده کرده‏اند. این امر به معناى ضریب نفوذ 9/21 درصدى اینترنت
در جهان امروز با بیش از 6 میلیارد و 676 میلیون نفر جمعیت است.[68]

    این در حالى است که در سال 1385 شمسى، جمعیت کاربران اینترنت در

کل دنیا را طبق آمار این سایت یک میلیارد و 262 میلیون نفر بوده است.
از این تعداد، 343 میلیون و 787 هزار کاربر در اروپا، 359 میلیون و 553 هزار
و 459 کاربر در قاره آمریکا، 461 میلیون و 700 هزار کاربر در آسیا و 44 میلیون
و 234 هزار کاربر در آفریقا از اینترنت استفاده مى‏کنند.[69]

    اما اینک براساس آمار سایت رسمى Internet World State از ماه مارس
2008 به بعد، قاره آسیا با داشتن 578 میلیون و 538 هزار و 257 نفر کاربر اینترنتى
تا به امروز همچنان مقام اوّل کاربران اینترنتى را در جهان در اختیار دارد.
براساس جدول رتبه‏بندى آمار مصرف اینترنت در جهان، اروپا با 384 میلیون
و 633 هزار و 765 کاربر در مقام بعدى قرار گرفته است.[70] براى فهم سرعت
رشد نفوذ اینترنت در قاره‏اى که زندگى مى‏کنیم آمار امسال را با آمار سال 1385
شمسى ـ که در بالا ارائه شد ـ و آمارى که چند سال پیش در خبرگزارى‏ها آمد،
مقایسه کنید. چند سال پیش کشورهاى قاره آسیا تنها 34 درصد از کل کاربران
اینترنت را در خود جاى داده بودند. و با تجربه رشد 164/4 درصدى تعداد
کاربران شاهد رسیدن شمار آنها به 302 میلیون و 257 هزار نفر بوده‏اند.
آسیا 56/3 درصد از کل جمعیت جهان را داشت.[71]

جایگاه اینترنت در خاورمیانه

از جمعیت 443/090/197 نفرى خاورمیانه نیز، 200/939/41 نفر تا 31 مارس
سال 2008 (فروردین 87) را کاربران اینترنت تشکیل مى‏دهد.[72] بنابراین

ضریب نفوذ اینترنت در خاورمیانه مطابق آنچه در بالا ذکر شد 21/3 درصد
است.[73] براى فهم بهتر سرعت نفوذ اینترنت در جهان، به‏خصوص خاورمیانه
بهتر است آمار 2 سال پیش را نظرى بیافکنیم. با مقایسه این آمار با آمار
سال 2005، آینده ضریب نفوذ اینترنت در خاورمیانه مشخص خواهد شد.
در سال 2005 مجموع جمعیت خاورمیانه به مرز 187 میلیون و 258 هزار نفر
رسید که 9/2 درصد کل جمعیت جهان را شامل مى‏شد از این جمعیت، کل تعداد
کاربران اینترنت در منطقه خاورمیانه به مرز 16 میلیون و 64 هزارنفر رسید.[74]

    کاربران اینترنت در این منطقه تا سال 2004 میلادى به 16 میلیون 63 هزار
و 500 نفر رسیده است که ضریب نفوذ اینترنت 6.8 درصد بود. درصد کاربران
اینترنت در خاورمیانه نسبت به جهان در سال 2005 میلادى 7/1 درصد بوده
است.[75] ضمنا نتایج بررسى موسسه تحقیقاتى RNCOS نشان مى‏دهد
در حالى که متوسط رشد تعداد کاربران اینترنت در دیگر نقاط جهان حدود
200 درصد است این رقم در خاورمیانه از مرز 600 درصد فراتر رفته است.[76]
طبق آمار در سال 1385 شمسى تعداد کاربران اینترنت در منطقه خاورمیانه
به 16 میلیون و 64 هزارنفر رسید.[77]

    از آنجا که محور چشم‏انداز، تبدیل ایران به قدرت اوّل منطقه‏اى است،[78]

جهت امکان تصمیم‏گیرى دقیق و برنامه‏ریزى درست براساس تعداد کاربران
کشورها، تعداد کاربران کشورهاى منطقه به صورت جداگانه معرفى مى‏گردد.

ایران

در سال 1385 شمسى تعداد 18 میلیون نفر از کل 33 میلیون و 510 هزار کاربر
اینترنت در خاورمیانه را کاربران ایران تشکیل مى‏دهند که این رتبه اوّل استفاده
از اینترنت در خاورمیانه را به ایران اختصاص داده است.[79] در این سال ضریب
نفوذ اینترنت 27 درصد اعلام شده است.[80]

     طبق آمار سایت آمار جهانى اینترنت، متوسط ضریب نفوذ اینترنت در
آسیا 12 درصد و در دنیا 19 درصد است که ایران با ضریب نفوذ 27 درصدى از
متوسط جهانى بالاتر است.[81]

    براساس آمار سایت رسمى Internet World State  کشور ایران با داشتن
23 میلیون نفر کاربر در میان کشورهاى خاورمیانه در رتبه اوّل کاربران اینترنتى
قرار گرفته است. این آمار که از ماه مارس 2008 به بعد به ثبت رسیده است
رشد بالاى ایران را از سال 2000 به بعد نمایان مى‏سازد، زیرا آمار کاربران
اینترنتى در ماه دسامبر 2000 میلادى در ایران تنها 250 هزار نفر اعلام شده بود.

ایران در حال حاضر 8/54 درصد از کاربران اینترنتى خاورمیانه را تشکیل داده
است.[82]

    در سال 2000 میلادى حدود 250 هزار نفر کاربر اینترنت در ایران وجود
داشت، اما تعداد کاربران در سال 2005 میلادى در ایران به 4 میلیون و 800 هزار
نفر رسید که رشدى 1820 درصدى را داشته است. اینترنت در میان 7 درصد از
ایرانیان نفوذ کرده است. ایران 24/8 درصد از کل کاربران خاورمیانه را ـ پس از
ترکیه ـ در خود جاى داده است.[83] به گزارش خبرگزارى فارس در سال 2008
ایران 450 هزار مشترک اینترنت پر سرعت دارد.[84]

امارات متحده عربى

امارات متحده عربى در سال 2005 م بیش از یک میلیون کاربر داشته است،
این نرخ زمانى با اهمیت است که بدانیم کل جمعیت امارات سه میلیون و 750
هزار نفر بود. اینترنت در میان 29/6 درصد از مردم کشور امارات‏نفوذ کرده است
که 5/7 درصد از کاربران خاورمیانه را تشکیل مى‏دهند. نرخ رشد کاربران در
فاصله سال‏هاى 2000 تا 2005 میلادى 51 درصد برآورد شده است.[85]

    امارات با جمعیت 6/4 میلیون نفرى خود، داراى 3/2 میلیون کاربر اینترنت
و 600/240 خط اینترنت پرسرعت  تا سال 1386 بوده است.[86]

اردن

نرخ رشد شمار کاربران در کشور اردن 259 درصد برآورد شده است.
طبق آمارهاى موجود اینترنت در میان 7/9 درصد از مردم کشور اردن کاربران
این کشور 4/2 درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل مى‏دهند.[87] این کشور
حدود 6 میلیون نفر جمعیت دارد که بیش از یک میلیون نفر از شهروندان آن از
اینترنت استفاده مى‏کنند. 48 هزار خط اینترنت پرسرعت در اردن موجود
است.[88]

بحرین

کشور بحرین با 707 هزار و 357 نفر جمعیت تا سال 2005 میلادى، بیش از
152 هزار نفر کاربر اینترنت داشته است.[89]  در سال 2005 میلادى 27/7 درصد
از مردم بحرین در شمار کاربران اینترنت بودند، این عده 1/1 درصد از کل
کاربران خاورمیانه را تشکیل مى‏دهند، نرخ رشد کاربران در فاصله سال‏هاى
2000 تا 2005 میلادى در کشور بحرین 3/389 درصد بوده است.[90]

    در سال 1386 ، از جمعیت 718 هزار نفرى بحرین 250 هزار نفر از
اینترنت استفاده کرده و 600/38 خط اینترنت پرسرعت داشته‏اند.[91]

ترکیه

در سال 2005 میلادى کشور ترکیه با 6 میلیون کاربر 31 درصد از کاربران
خاورمیانه را به خود اختصاص داد. در این سال اینترنت تنها میان 8/2 درصد از
کل جمعیت این کشور نفوذ داشته است و نرخ رشد شمار کاربران از سال 2000
تا 2005 میلادى 200 درصد بود. پس از ترکیه، کشور ایران قرار دارد.[92]

عربستان

در سال 2005 میلادى یک میلیون و 500 هزار کاربر اینترنت در عربستان
سعودى وجود داشت که نسبت به سال‏هاى آغازین قرن حاضر 650 درصد رشد
کرده است. طبق آمارها تنها 6/9 درصد از مردم عربستان کاربر اینترنت هستند
که 7/7 درصد از شمار کاربران خاورمیانه را تشکیل مى‏دهند.[93]

    در کشور 28 میلیون نفرى عربستان طبق بررسى‏هاى سال 1386 شمسى
000/200/6 کاربر اینترنت و 200/218 خط اینترنت پرسرعت موجود است.[94]

عراق

در کشور عراق اینترنت بین 1/0 درصد از کل جمعیت این کشور نفوذ کرده است
و در حال حاضر نیز 1/0 درصد از کل کاربران خاورمیانه در عراق زندگى
مى‏کنند.[95]

    از جمعیت 28 میلیون نفرى عراق در سال 1386 شمسى 54 هزار نفر کاربر
اینترنت هستند و در مورد تعداد مشترکان اینترنت پرسرعت آمارى در دست
نیست.[96]

عمان

در سال 2005 میلادى 180 هزار کاربر در عمان وجود داشت که تعداد آنها
نسبت به سال 2000 میلادى صددرصد رشد داشته است. کاربران اینترنت 7/5
درصد از عمانى‏ها را تشکیل مى‏دهند. کاربران اینترنت کشور عمان
9/0 درصد از کل کاربران خاورمیانه و 9/0 درصد از کل کاربران این منطقه را
تشکیل مى‏دهند.[97]

    سال 1386 شمسى از مجموعه 3/3 میلیون نفر جمعیت عمان 300 هزار
نفر از اینترنت بهره‏مند بوده و 200/15 خط اینترنت پرسرعت نیز وجود دارد.[98]

فلسطین

نرخ رشد شمار کاربران در فاصله سال‏هاى 2000 تا 2005 میلادى در کشور
فلسطین 314/3 درصد بوده است. در سال جارى 3/6 درصد از مردم این کشور
به اینترنت دسترسى داشتند.[99] آمار سال 1386 شمسى گواه این است که از
مجموع 6/2 میلیون نفر جمعیت فلسطین (کرانه غربى و نوار غزه) 500/355 نفر
کاربر اینترنت بوده و 800/25 خط اینترنت پرسرعت نیز در این کشور موجود

بوده است.[100]

قطر

نرخ رشد شمار کاربران در فاصله سال‏هاى 2000 تا 2005 میلادى در کشور قطر
369/3 درصد بوده است. در سال جارى 18/3 درصد از جمعیت قطر به اینترنت
دسترسى داشتند.[101] در سال 1386 شمسى قطر در مجموع 928 هزار نفر
جمعیت دارد که 351 هزار نفر از آنان کاربر اینترنت بوده و 800/46 خط اینترنت
پرسرعت در قطر وجود داشته است.[102]

کویت

نرخ رشد شمارکاربران در کشور کویت 278 درصد برآورد شده است.
طبق آمارهاى موجود اینترنت در میان 22/4 درصد از مردم کشور کویت نفوذ
کرده است و کاربران این کشور 2/9 درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل
مى‏دهند.[103]

    طبق آمار در سال 1386 شمسى از جمعیت 5/2 میلیون نفرى کویت
900 هزار نفر از اینترنت بهره مى‏برند و 25 هزار خط اینترنت پرسرعت در این
کشور موجود است.[104]

لبنان

در سال 2005 میلادى 500 هزار کاربر اینترنت در لبنان وجود داشت که تعداد
آنها نسبت به سال 2000 میلادى 66/7 درصد رشد داشته است. کاربران اینترنت
11/2 درصد از جمعیت کشور لبنان را تشکیل مى‏دهند. کاربران اینترنت کشور
لبنان 2/6 درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل مى‏دهند.[105]

    براساس پیمایش سال 1386 شمسى این کشور 9/3 میلیون نفرى،
داراى 950 هزار نفر کاربر اینترنت و 170 هزار نفر خط اینترنت پرسرعت
است.[106]

سوریه

با وجود این که تنها 3/3 درصد از مردم سوریه کاربر اینترنت بودند،
نرخ رشد شمار کاربران در فاصله‏سال‏هاى 2000 تا 2005 میلادى 1933 درصد
برآورد شد. در سال جارى سوریه‏اى‏ها 3/1 درصد از کاربران جهان را تشکیل
مى‏دهند.[107]

     طبق بررسى‏هاى سال 1386 شمسى سوریه با 7/19 میلیون نفر جمعیت
داراى 000/132/2 نفر کاربر اینترنت بوده و 5600 خط اینترنت پرسرعت در آن
موجود بوده است.[108]

یمن

در کشور یمن با رسوخ اینترنت در میان 5/0درصد از مردم شاهد رشد 566/7
درصدى شمار کاربران طى 5 سال اخیر بوده است. در سال 2000 میلادى تنها
15 هزار کاربر در یمن وجود داشت در حالى که در سال 2005  شمار کاربران
به 100 هزار نفر رسید، یمنى‏ها 5/0 درصد از کل کاربران خاورمیانه را تشکیل
مى‏دادند.[109]

    اما طبق آمار ارائه شده در سال 1386 شمسى در کشور 23 میلیون نفرى
یمن تنها 320 هزار نفر از اینترنت استفاده کرده ولى آمارى از کاربران اینترنت
پرسرعت در این کشور وجود ندارد.[110]

مساجد، و سیاست‏هاى کلى برنامه پنجم توسعه

در روزهاى آخر تألیف، سیاست‏هاى کلى برنامه پنجم توسعه نیز توسط
مقام معظم رهبرى ابلاغ شد.[111] نظر به اینکه سیاست‏هاى کلى برنامه پنجم توسعه
در واقع «دومین پنج سال از سند چشم‏انداز بیست ساله» خواهد بود. و از طرفى
رسیدن به افق ایران 1404 از مسیر همین برنامه در مدت پنج سال باید تحقق یابد،
لذا لازم دیدم در برخى کلیدواژگان این برنامه که به نحوى مرتبط با مساجد
است، نیز تأملى داشته باشم.

     اگر انقلاب با نمایاندن پیام بنیانگذار جمهورى اسلامى ایران، در مساجد،
به پیروزى رسید، اینک «زنده و نمایان نگه داشتن اندیشه دینى و سیاسى
حضرت امام خمینى قدس‏سره و برجسته کردن نقش آن به عنوان یک معیار اساسى در
تمام سیاستگذارى‏ها و برنامه‏ریزى‏ها»[112] نیز باید از طریق مساجد باشد.
مسجد مجازى در آنجا که دسترسى به مساجد کوتاه است، مى‏تواند این نقش را
ایفا نماید. و یا افراد گریزان از مسجد را به مساجد فرا بخواند تا شنواى پیام
ناب امام راحل قدس‏سره گردد.

     مسجد همواره در نهادینه‏سازى ارزش‏هاى اخلاقى و دینى و «تقویت
قانون‏گرایى، انضباط اجتماعى، وجدان‏کارى، خودباورى، روحیه کار جمعى،
ابتکار، درستکارى، قناعت، پرهیز از اسراف»[113] نقش آفرین بوده است.
همچنان‏که براى «ایجاد درک مشترک از چشم‏انداز 20 ساله و تقویت باور و عزم
ملى براى تحقق آن.[114] نیازمند نهادهاى مردمى و مورد اعتماد مردم هستیم.
مسجد در طول تاریخ تنها نهادِ هم مردمى و هم مورد اقبال مردم بوده و زین‏پس
نیز با بهره‏گیرى از راهبرد مسجد مجازى، مى‏توان به این مهم عمل نمود.

     تاریخ به ویژه قرن‏هاى هفتم و هشتم، نیک گواه هست هرجا مساجد از
کارکرد خود کاسته‏اند، رقیبان ـ مثل خانقاه‏ها ـ سر برافراشته‏اند.[115] به دیگر تعبیر
به انزوا کشیدن مساجد همان، و ظهور انحرافات دینى همان. براى «مقابله
با جریانات انحرافى در حوزه دین و زدودن خرافات و موهومات»[116] در 5 سال

آتیه باید مساجد را تقویت نموده و رونق بخشید. مسجد مجازى با فرآیند کارى
که بدان تعبیه شد، در رونق مساجد سهمى به سزا خواهد داشت. همچنان که
«استفاده از ابزارهاى فرهنگى، آموزشى و رسانه‏ها براى پیشگیرى و مقابله
با ناهنجارى‏هاى فرهنگى و اجتماعى»[117] وظیفه‏اى است بر دوش مسئولان نظام
اسلامى در طول 5 سال آتیه که مسجد مجازى در عملیاتى کردن این بخش مؤثر
خواهد بود.

     امروزه احساس زندگى در یک جهان تا حد زیادى نتیجه برد بین‏المللى
رسانه‏هاى ارتباطى است. هویت فرهنگى و دینى جوامع از طریق تهاجم
فرهنگى تهدید مى‏شود. کاستلز جهان آینده را صحنه کارزار دو قدرت معتبر
یعنى جهانى شدن و هویت مى‏داند.[118] براساس پژوهشى که مؤسسه بین‏المللى
نظرسنجى گالوپ، انجام داده، پس از ملیت، مذهب، دومین عامل احساس
هویت در جهان به شمار مى‏رود. این درحالى است که در کشور ما پایبندى نظرى
جوانان به ملیت، بیش از پایبندى نظرى آنان به مذهب است. در عین حال
پایبندى عملى جوانان به مذهب بیش از پایبندى عملى آنان به ملیت است.
همچنین هویت ملى، بیش از هویت دینى در جوانان تقویت شده است.[119]
در پنج سال دوّم از چشم‏انداز بیست ساله «تقویت هویت ملى جوانان متناسب
با آرمان هاى انقلاب اسلامى، فراهم کردن محیط رشد فکرى و علمى...
توجه به مقتضیات دوره جوانى و نیازها و توانایى‏هاى آنان».[120] از موارد مهمى
است که مسجد به خاطر پیشینه موفق در حفظ هویت ملى و دینى، بویژه در

دوران نهضت انقلاب اسلامى و دفاع مقدس، مى‏تواند نقش‏آفرین و مثبت
باشد. مسجد مجازى در کنار مساجد فیزیکى به خاطر «توجه به مقتضیات دوره
جوانى و نیازها و توانایى‏هاى آنان»[121] اثرى مضاعف خواهد داشت.

    در عبارات دیگر از برنامه پنجم توسعه چنین مى‏خوانیم:

                              «استفاده بهینه از فناورى‏هاى اطلاعاتى و ارتباطى براى
                         تحقق اهداف فرهنگى نظام».[122]

                             «دستیابى به جایگاه دوم علمى و فناورى در منطقه
                         و تثبیت آن در برنامه پنجم».[123]

                             «تقویت حضور و مشارکت مردم در عرصه‏هاى سیاسى،
                         اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى».[124]

                             «جهت‏دهى جریانات سیاسى به پایبندى به ارزش‏هاى
                         اسلامى ـ انقلابى، دفاع از منافع ملى، دشمن‏ستیزى،
                         قانون‏پذیرى و اصول اخلاقى».[125]

                             «اعتلاى شأن، موقعیت، اقتدار و نقش جمهورى
                         اسلامى ایران در منطقه و نظام بین‏الملل به منظور تحکیم
                         امنیت ملى و پیشبرد منافع ملى با تأکید بر[126]... حمایت از
                         مسلمانان و ملت‏هاى مظلوم و مستضعف به ویژه

                        ملت فلسطین».[127]

                             «تلاش براى همگرایى بیشتر میان کشورهاى
                         اسلامى».[128]

                              «تقویت هویت اسلامى و ایرانى ایرانیان خارج از کشور،
                         کمک به ترویج خط و زبان فارسى در میان آنان... و تسهیل
                         مشارکت آنان در توسعه ملى».[129]