پیش از ورود به بحث، توجه به چند نکته مهم است:
نکته نخست: باید باور داشت که این سند، یک خیالبافى و آرزوى صرف نیست. بلکه نه تنها «مىتوانیم» بلکه «باید» به این افق در بیست سال بعد دست یابیم. به فرموده رهبر انقلاب:
«چشمانداز بیستسالهى ابلاغ شده به مسؤولان
سیاستگذارى و برنامهریزى، یک امر عملى و منطقى
و قابل تحقق است. نباید تصور شود کلماتى که در چشمانداز
بیستساله پشت سرهم نوشته مىشود، صرفا یک
آرزوست و بدون محاسبهى علمى است».[1]
«شما جوانهاى عزیز این سند چشمانداز را مطالعه کنید.
اگر کسى دقت نکند، ممکن است خیال کند افرادى
نشستهاند و انشاء نوشتهاند؛ ولى نه، بدانید انشاء نیست.
کلمه کلمهى این چشمانداز ـ با تأکید مىگویم ـ محاسبه شده
است».[2]
لازمه دستیابى به مفاد سند، یک برنامهریزى دقیق مبتنى بر درک واقعیات و ظرفیتهاى موجود است:
«اینکه ما گفتیم در بیست سال آینده مىخواهیم کشور
اوّل منطقه در این خصوصیات باشیم و این شاخصها را
داشته باشیم ـ که در سند دو صفحهاى چشمانداز ذکر شده ـ
کلمه کلمهى اینها بررسى و محاسبه و کارشناسى شده است.
ما مىتوانیم؛ منتها این توانستن شروطى دارد... ما معتقدیم
این چشمانداز، تحقق یافتنى است؛ اما باید برنامهریزى و راه
حرکت را پیدا کرد».[3]
یک برنامهریز براى آینده آنگاه موفق خواهد بود. بدون رصد نیازهاى شهروندان آتیه، هرگونه برنامهریزى، نوعى خیالبافى خواهد بود! رهبر انقلاب در این باره مىفرمایند:
«نگاه کنید به آیندهى دور؛ یعنى آیندهى معین شده در
سند چشمانداز بیستساله. کسانى که امروز وارد مدرسه
مىشوند،درپایاندورانبیستساله،یکجوانبیستوشش،
هفت ساله هستند. شما مىخواهید این جوان بیست و شش،
هفت ساله چهجور انسانى باشد؟ اگر مىخواهید این جوان،
یک جوان خلاّق، داراى ابتکار، شجاع، آراسته از لحاظ
اخلاقى، سالم از لحاظ جسمى و فکرى و روانى،
صاحب فکر و اندیشه، داراى احساس مسئولیت نسبت
به کشورش و ملتش و آیندهاش باشد، امروز باید طرح
صیرورت این کودک را به آن جوان، اینجا طراحى کنید؛
حاضر داشته باشید و به دستگاهها ابلاغ کنید».[4]
از اینروى مساجد نیز باید براساس نیاز انسان فردا به برنامهریزى بپردازند.
نکته دوم: محتواى پیشبینى شده سند چشمانداز آن وقت محقق خواهد شد که همه نهادها در رساندن ایران اسلامى به آن جایگاه، تلاش کنند.اگر حتى یک نهادى در این مسیر، این بایسته بر خود یک تکلیف نشمارد،بىشک نه تنها خود این سازمان، بلکه مجموعه نظام اسلامى در دستیابى به آن
افق روشن کامروا نخواهد بود.[5] رهبر معظم انقلاب در دیدار وزیر کشور و استانداران فرمودند:
«تحقق این چشمانداز بسیار روشن، نیازمند حرکت
و تلاش هماهنگ تمام مسئولان کشور است».[6]
مسجد به عنوان نهادى در ایران اسلامى و جهان اسلام باید نحوه تحققدهى به آرمان سند چشمانداز را برخود تبیین و تکلیف بداند.
نکته سوم: هرچند طبق نکته نخست، همه نهادها در رسیدن به افق ایران 1404 وظیفهاى برعهده دارند لیک شاید به گزاف نباشد که ادعا کنیم نقشآفرینى مساجد در این عرصه فراتر از دیگر نهادها مىباشد. نقشآفرینى مساجد در این عرصه ـ دستکم ـ در دو قالب مىباشد. همچنانکه رهبر انقلاب، لازمه تحقق چشمانداز را پذیرش و تلاش همگانى و نهضت عمومى مىشمارندو بر ضرورت نهادینهسازى و کوشش در راستاى چشمانداز تأکید مىکنند:
«باید به گونهاى عمل کرد که تلاش براى تحقق
چشمانداز 20 ساله کشور، به یک حرکت نهادینه،
تبدیل شود».[7]
«آبادانى کشور، پیشرفت مادى و معنوى جامعه
و دستیابى به رتبه اوّل منطقهاى که در سند چشمانداز 20 ساله
پیشبینى شده است در سایه تعمیق ایمان و افزایش
انگیزههاى دینى جامعه و بویژه نسل جوان امکانپذیر
است».[8]
مساجد به خاطر گستردگى و نفوذ در بین مردم مىتواند در فرهنگسازى «تلاش براى تحقق چشمانداز 20 ساله کشور» نقش آفرینى کند.
امّا نقش دوم مسجد در این محیط این است که وظیفهاى فراتر از دیگر نهادها به دوش خواهد کشید. انقلاب پس از مرحله «حدوث»، نیازمند تثبیت و اثبات کارآمدى یعنى «مرحله ثبوت» بود.[9] از منظر ولىامر مسلمین کارآیى 00ایران اسلامى اینک مىتواند فارغ از محدوده جغرافیاى کشورى، در عرصه منطقهاى و خاورمیانهاى نیز، توانمندى خود را به منصه ظهور بگذارد.
«کشور ما مىتواند ملتى بزرگتر از آمار کنونى ملت ما را
هم اداره کند؛ مىتواند خود را در سطح بالایى از پیشرفت
و توسعه در میان ملتهاى عالم قرار دهد؛ و همچنان که در
سند چشمانداز بیستساله اعلام شده است، مىتواند از
جهات مختلف رتبهى اول را در منطقه حائز شود.
اینها توانایىهاى ملت ماست؛ اینها را ملت ما به برکت
وحدت کلمه، به برکت پرچم برافراشتهى اسلام، و به برکت
ایمان عمیقى که در دلهاى شماست، تاکنون بهدست آورده
است و باز هم مىتواند پیش برود و به چشمانداز زیبا
و شایستهى ملت ایران دست پیدا کند».[10]
سند چشمانداز، ادامه مرحله «ثبوت انقلاب» یعنى همان کارآمدى نظام ایران اسلامى در عرصه منطقهاى است.
علت مبقیه نظام اسلامى، باید همان علت محدثه آن باشد. مساجد درپروژه «حدوث انقلاب»، نقشى بسزا و در مرحله ثبوت انقلاب ـ البته در محدوده کشورى ـ چه در دفاع مقدس، چه در دوران سازندگى و... سهمى مهم داشتند. پس، این نهادِ سهیم در حدوث و ثبوت انقلاب (بخش داخلى)، باید در مرحله صدور انقلاب (بخش منطقهاى) نیز سهمى وافر داشته باشد. شاید این فرمایش امام راحل قدسسره اشاره به نقش اساسى مسجد در همه مراحل نظام اسلامى باشد:
«از مسجد باید امور، اداره شود. این مساجد بود که این
پیروزى را براى ملت درست کرد. این مراکز حساسى است
که ملت باید به آن توجه داشته باشد. این طور نباشد که خیال
کنند حالا که پیروز شدیم دیگر مسجد مىخواهیم
چه کنیم».[11]
[1] . از بیانات مقام معظم رهبرى در خطبههاى نماز جمعهى تهران 23/8/1382 .
[2] . دیدار با جوانان، اساتید، معلمان و دانشجویان دانشگاههاى استان همدان 17/4/1383 .
[4] . از بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار شوراى عالى انقلاب فرهنگى 13/10/1384 .
[5] . از بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار وزیر کشور و استانداران 22/10/1382 .
[8] . از بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار با معلمان کرمان 12/2/1384 .
[9] . نگارنده انقلاب را بر سه مرحله حدوث، ثبوت و صدور انقلاب تقسیم کرده رجوع کنید به فصل هفتم همین کتاب.
[10] . از بیانات مقام معظم رهبرى در اجتماع بزرگ مردم رفسنجان 18/2/1384 .
[11] . خمینى امام، روحاللّه، صحیفه نور، ج 13 ، ص 15 .