انقلابها، ریشه در نهادها، تشکلها و تجمعاتى دارند که باعث جرقه، تشدید، تحریک، و ساماندهى مىشوند. انقلاب اسلامى ایرن نیز از این قانون عمومى مستثنا نبوده و پیوسته مراکز و پایگاههایى با کارکردهاى مختلف، وظیفه ساماندهى حرکتهاى مردمى را به عهده داشتند.[1]
در انقلاب ایران، مساجد نقش اساسى را بهعهده داشتند از این جهت است که حامد الگار مىنویسد:
«مسجد، هسته اصلى تشکیلات انقلاب ایران بود...
یکى از عناصر مهم در پیروزى انقلاب، احیاى مجدد مسجد
و تمام ابعاد عملکردى آن بود».[2]
نقش مساجد، در نهضت انقلاب اسلامى ایران، به عنوان پایگاههاى ساماندهى تظاهرات و راهپیمایىها، سازماندهى نیروهاى انقلاب، روشنگرى ائمه جماعات و اطلاعرسانى بر کسى پوشیده نیست. که نمونه بارز آن، تحصن علما و روحانیون در مسجد دانشگاه بود.[3] بعد از پیروزى انقلاب هم
با توجه به فروپاشى نظام قبلى، همه کارها در مساجد انجام مىگرفت. کمیتههاى انقلاب از دل مساجد جوشید.[4] در هشت سال دفاع مقدس در اعزام نیرو، برگزارى مجالس دعا براى رزمندگان و بزرگداشت شهدا، خدمات چشمگیرى داشتند.[5] در زمان سازندگى نیز، با امدادرسانى بهمردم آسیب دیده از بلایاى طبیعى، بازسازى مناطق جنگى و برگزارى انتخابات، مساجد نقشآفرین بودند.[6]
مساجد در محور تبلیغى و اطلاعرسانى نیز بهعنوان مهمترین و مؤثرترین پایگاه فعالیتهاى انقلابى در تنویر افکار عمومى، نسبت به وضع اجتماعى، اقتصادى و سیاسى کشور عمل مىکردند.[7]
از این جهت بود که آیتاللّه طالقانى قدسسره یکى از رهبران انقلاب مىگوید:
«انقلاب ما از مسجد شروع شد و باید در مسجد ادامه پیدا کند».[8]
[2] . الگار، حامد، دین و دولت در ایران، ص 154 .
[3] . شکریان، ناصر، مقاله «مساجد، ملجأ مردم»، ص 241 .
[7] . شریفپور، رضا، مسجد و انقلاب اسلامى، صص 33 و 34 .
[8] . الهى، محمدعلى، روز قهرمانان، صص 27 و 28 .