در آیات قرآنى، ما مأمور به عمران مسجد شدهایم:
«إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاْخِرِ وَ أَقامَ
الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّکاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاَّ اللَّهَ فَعَسى أُولئِکَ أَنْ یَکُونُوا
مِنَ الْمُهْتَدینَ».[1]
کلمه «یعمر» در لغت به معناى اقامت و ملازمت بکار رفته است. هر چند عدهاى عمارت مسجد را منحصر در بعد فیزیکى آن نمودهاندولى بعضى آن را اعم از عمران ظاهرى و ساختمانى دانسته و حتى برخى عمران را به عمارت معنوى تفسیر کردهاند.
«بعضى از مفسران تنها یکى از این دو قسمت را در
تفسیر «عمران مساجد» در آیه فوق انتخاب کردهاند در
حالى که مفهوم این کلمه یک مفهوم وسیع است، و همه این
امور را شامل مىشود».[2]
همچنانکه میبدى در تعریف عمران مىنویسد:
«عمارة المسجد دخوله و القعود فیه، و قیل ـ عمارته رفع
بنائه و اصلاح ما استرمّ منه، و قیل ـ عمارته التّعبد فیه والصلاة
و الطواف».[3]
«آبادى مسجد، وارد شدن و نشستن در آن است
و به قولى بالا بردن بناى مسجد و نیکو کردن آن و به قولى
دیگر، عمارت مسجد نماز خواندن و طواف در آن است».
برخى مفسرین آوردهاند که عمارت مسجد، تنها ساخت مسجد نیست. بلکه «عمارت هر چیزى نسبت به آن فایده و نتیجهاى است که بایستى مترتب برآن گردد و خرابى مسجد که در قرآن اشاره بدان شده، نیز بلحاظ عدم ترتب همان فایده است».[4] لذا خرابى مسجد تنها با بیل و کلنگ نیست، بلکه هر برنامهاى که از رونق مسجد بکاهد، تلاش در خرابى آن است.[5]
از مصادیق عمران مساجد، عادتدهى به مردم براى حضور در مساجد است. مسجد مجازى در این فرهنگسازى نقش بسزایى دارد. در حدیث شریفى از رسول اللّه صلىاللهعلیهوآله ذیل این آیه نقل شده که حضرت، عمران را به حضور پىدرپى و عادت شدن الگوى رفتن به مسجد در بین مردم، تفسیر نمودهاند:
«إِذَا رَأَیْتُمُ الرَّجُلَ یَعْتَادُ الْمَسَجِدَ أو یَتَعْاهَدُ الْمَسَجِدَ
فَاشْهَدُوا عَلَیهُ بِالاْءِیمَانِ».[6]
«هرگاه کسى را دیدید که پیوسته به مسجد رفتوآمد
مىکند، به ایمان وى گواهى دهید».
سپس رسول اللّه صلىاللهعلیهوآله این آیه را تلاوت فرمود:
«إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّه».[7]
رهبر معظم انقلاب در باره عمران مساجد مىفرمایند:
«عمران مسجد، فقط عمران ظاهرى و پرداختن به در
و دیوار نیست. عمران معنوى مسجد، بیشتر از عمران
ظاهرى اهمیت دارد».[8]
[1] . توبه: 18 . «مساجد خدا را تنها کسى آباد مىکند که ایمان به خدا و روز قیامت آورده، و نماز را
برپا دارد و زکات را بپردازد و جز از خدا نترسد امید است چنین گروهى از هدایت یافتگان باشند».
[2] . مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 7 ، ص 316 .
[3] . میبدى، احمد بن ابىسعد ابوالفضل رشیدالدین، کشف الأسرا وعده الأبرار، ج 4 ، ص 103 .
[4] . امین، نصرت بیگم، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 2 ، ص 45 .
[5] . قرائتى، محسن، تفسیر نور، ج 1 ، ص 186 .
[6] . در کتاب مستدرک الوسائل چنین آمده است: «قَالَ تَرَهُّبُ أُمَّتِى الْجُلُوسُ فِى الْمَسَاجِدِ وَ قَالَ صلىاللهعلیهوآله
إِذَا رَأَیْتُمُ الرَّجُلَ یَعْتَادُ الْمَسَاجِدَ فَاشْهَدُوا لَهُ بِالاْءِیمَانِ لِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّه» نورى طبرسى، حسین محدث، مستدرکالوسائل، ج 3 ، ص 362 .
[7] . رشیدرضا، محمد، تفسیر المنار، ج 1 ، ص 214 .
[8] . فرازى از بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با شرکتکنندگان داخلى و خارجى سومین
همایش جهانى مساجد، فروغ مسجد 3 ، ص 23 .