برای دیدن تصاویر کلیک کنید

معماری خاص این بنا که در دوره قاجاریه ساخته شده است، همسازی کاملی با اقلیم کاشان دارد و طرح و نقشه بسیار جالب توجه آن با فرم معماری گودال باغچه و تفکیک مسجد و مدرسه در طبقات مختلف آن همراه با فضاسازی های خلاقانه، نماهایی زیبا، منظم، رفیع و با شکوه جلوه خاصی را ایجاد کرده که در مساجد دیگر کمتر نظیر آن را می بینیم.
نکته قابل توجه دیگری که در ساختمان این مسجد دیده می شود اصرار در بکار بردن آجر خالص در نماها و نشان دادن حجم و تناسبات اصلی بنا است و این موضوع ایجاد یک نوع خلوص و بی آلایشی خاص کرده است.
پس، اگر قصد سفر به شهر تاریخی کاشان را دارید بدون شک از آن بازدید کنید و جای بسی خرسندی است که برای عموم رایگان است و نمازی به یادماندنی با خاطری خوش در شبستانش می خوانید.
آری، این عروس مساجد ایران که به عنوان یکی از زیباترین و بزرگترین مساجد خودنمائی می کند و مانند روز می درخشد مسجد آقابزرگ کاشان است.
بنیانگذار این بنای عظیم حاج محمد تقی خانبان بوده که آن را جهت نماز جماعت و محل درس و بحث داماد خود حاج ملا مهدی نراقی دوم ملقب به آقا بزرگ بنا نهاده است. 
مسجد دارای سر در زیبایی است که سقف آن با مقرنس و نقاشی تزئین شده است و دیوارهای جلو خان ورودی مسجد از کتیبه بالای سر در تا کف تخت گاههای طرفین درگاه با کاشی های هفت رنگ پوشیده و زینت داده شده اند. 
سپس کریاس وسیع هشت ضلعی قرار دارد که از آن کاملاً به حیاط و گنبدخانه مسجد دید داشته و سقف آن را با آجر و کاشی معقلی طاقبندی کرده اند، در طرفین هشتی دو دالان مسقف عریض دسترسی به صحن و سرای مسجد و مدرسه را میسر می سازند.
صحن وسیع مسجد به صورت گودال باغچه و در دو طبقه ساخته شده است.
طبقه تحتانی که همطراز با حوض و باغچه ها است، اختصاص به مدرسه داشته و در سه طرف آن دوازده حجره با راهروهای جداگانه همراه با یک مدرس بزرگتر از حجرات در وسط اضلاع و چند انبار در گوشه ها ساخته شده است. 
در سمت شمال آن سرداب بزرگ مدرسه قرار داشته و بر روی آن و در طرازی حدوداً یک متر بالاتر از سطح حیاط گودال باغچه، یکی از سه شبستان مسجد با طاق چشمه های متعدد و زیبا احداث شده، این شبستان ظاهراً چندین سال پیش از ساخت مسجد و مدرسه بنا شده و ترکیب فعلی مسجد در حقیقت حاصل گسترش آن است.

سطح حیاط طبقه همکف بنا تقریباً همطراز معابر مجاور مسجد بوده و در چهار گوشه آن پلکان هایی برای دسترسی به طبقه پائین و حجرات مدرسه تعبیه شده است. 
حیاط در دو طرف طول شرقی و غربی دارای راهرو یا شارم های وسیعی است که بام حجرات مدرسه بوده و بدنه های آن نیز در هر طرف با پنج صفه نما سازی شده اند. پشت بغل های صفه ها با تزئینات معقلی آجر و کاشی تزئین یافته است.
بنای گنبد و همچنین ایوان مرتفع جلو آن دارای دو پوشش آجری است و بر دو گوشواره های ایوان مرتفع جلو آن دو گلدسته با پوششی از کاشی معرق ساخته شده است.
نمای اصلی مسجد در ضلع جنوبی حیاط قراردارد و در این قسمت ایوان وسیعی با کاشیکاری های متنوع و زیبا در جلو و مقصوره و گنبد خانه با گنبد دو پوسته آجری حجیم و مرتفع که بر روی هشت جرز قطور قرار گرفته در عقب و یازده چشمه و رواق در اطراف آن استقرار دارند که مجموعه شبستان باز و تابستانی این بنای عظیم را تشکیل می دهند. این قسمت از بنا (شبستان تابستانی) از سه طرف به هوای آزاد منتهی شده و شکوه و زیبایی خاص و حالتی منحصر به فرد به بنا بخشیده است.
بنای اولیه گنبد خانه و شبستان تابستانی از چهار جانب باز بوده ولی بعدها در سمت غربی آن شبستان وسیعی بنا شده که سابقاً بوسیله سه درگاه بزرگ با پنجره چوبی مشبک و ارسی به محوطه گنبد خانه مربوط بوده است. 
در پشت گنبدخانه حیاط برف انداز کوچکی قرار دارد که در قسمت تحتانی آن فضاهای جنبی و خدماتی چون حوضخانه، آبریزگاه، آب انبار و چاه آب ساخته شده اند.
در این مسجد کتیبه های فراوانی وجود دارند که حاوی اطلاعاتی در مورد ساخت بنا و تاریخ آن نیز می باشند. از جمله:
- کتیبه های موجود در محراب شبستان تابستانی که سال ۱۲۶۴ هجری قمری را نشان می دهند و نام بانی مسجد « رضوان مآب فخرالحاج محمد تقی بن مرحوم محمد حسن نراقی » نیز در آن آورده شده است.
- کتیبه گچی هشت ضلعی مقصوره و زیرگنبد که به خط ثلث گچبری شده و روی آن سوره فتح و در آخر آن هم « کتبه اسدا... ۱۲۶۴ » نوشته شده است.
- کتیبه کاشی ایوان جلو گنبد که مشتمل بر سوره نبأ است و مرثیه هفت بند محتشم کاشانی بوده و در وسط آن هم نگاشته شده : عمل کاتب الحروف محمد حسن ۱۲۶۳.
- در داخل هشتی ورودی بنا نیز آیات قرآن به تاریخ ۱۲۶۶ هجری قمری نوشته شده اند.
- در سر در مسجد فرمان محمد شاه قاجار درباره بخشیدن مالیات قصابی و دباغی کاشان به تاریخ محرم الحرام ۱۲۵۶ نصب شده است.
و کتیبه کاشیکاری سر در شامل قصیده ماده تاریخ و نام بانی آن که سال ۱۲۴۸ هجری قمری را نشان می دهد.
بنای مسجد و مدرسه آقابزرگ به شماره۳۸۲ مورخ ۱۱/۹/۱۳۳۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است./