◄ نجس کردن زمین و سقف و بام و طرف داخل دیوار مسجد حرام است ، و هر کس بفهمد که نجس شده است باید فوراً آن را تطهیر کند ، و احتیاط واجب آن است که طرف بیرون دیوار مسجد را هم نجس نکنند ، و اگر نجس شود نجاستش را بر طرف کنند.
◄ اگر نتواند مسجد را تطهیر نماید ، یا کمک لازم داشته باشد و پیدا نکند ، تطهیر مسجد بر او واجب نیست ، ولى باید به کسى که مى تواند تطهیر کند و احتمال دهد که تطهیر مى کند اطّلاع دهد.
◄ اگر جایى از مسجد نجس شود که تطهیر آن بدون کندن یا خراب کردن ممکن نیست ، باید آن جا را بکنند یا خراب نمایند ، در صورتى که خرابى کلى نبوده و مستلزم ضرر وقف نباشد ، و پر کردن جایى که کنده اند و ساختن جایى که خراب کرده اند واجب نیست ، ولى اگر چیزى مانند آجر مسجد نجس شود ، در صورتى که ممکن باشد ، باید بعد از آب کشیدن به جاى اوّلش بگذارند.
◄ اگر مسجدى را غصب کنند و به جاى آن خانه و مانند آن بسازند ، نجس کردن آن ـ بنابر احتیاط ـ حرام است ، و تطهیر آن واجب نیست ، ولى نجس کردن مسجدى که خراب شده ـ هر چند در آن نماز نخوانند ـ جایز نیست و تطهیر آن لازم است.
◄ نجس کردن حرم امامان (علیهم السلام) حرام است ، و اگر نجس شود ، چنانچه نجس ماندن آن بى احترامى باشد تطهیر آن واجب است ، بلکه احتیاط مستحبّ آن است که اگر بى احترامى هم نباشد آن را تطهیر کنند.
◄ نجس کردن حصیر مسجد حرام است ، و کسى که آن را نجس کرده بنابر احتیاط باید تطهیر کند ، و بر غیر او احتیاط مستحبّ آن است که تطهیر نماید ، مگر این که نجاست آن بى احترامى به مسجد باشد ، که در این صورت باید تطهیر شود.
◄ بردن عین نجس و متنجس در مسجد ، اگر بى احترامى به مسجد باشد حرام است ، بلکه احتیاط مستحبّ آن است که اگر بى احترامى هم نباشد ، عین نجس را در مسجد نبرند.
◄ اگر مسجد را براى روضه خوانى چادر بزنند و فرش کنند و سیاهى بکوبند و اسباب چاى در آن ببرند ، در صورتى که این کارها به مسجد ضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود ، اشکال ندارد.
◄ زینت کردن مسجد به طلا و صورت چیزهایى که مثل انسان و حیوان روح دارد ، بنابر احتیاط واجب جایز نیست ، و نقاشى چیزهایى که روح ندارد ، مثل گل و بوته مکروه است.
◄ اگر مسجد خراب هم شود نمى توانند آن را بفروشند ، یا داخل ملک و جادّه نمایند.
◄ فروختن در و پنجره و چیزهاى دیگر مسجد حرام است ، و اگر مسجد خراب شود باید اینها را صرف تعمیر همان مسجد کنند ، و چنانچه به درد آن مسجد نخورد ، باید در مسجد دیگر مصرف شود ، ولى اگر به درد مسجدهاى دیگر هم نخورد ، آنچه را که از اجزاى مسجد شمرده نشود و وقف بر مسجد باشد ، مى توانند با اذن ولىّ شرعى بفروشند و پول آن را اگر ممکن است صرف تعمیر همان مسجد ، وگرنه صرف تعمیر مسجد دیگر نمایند ، و اگر آن هم ممکن نشد ، در سایر وجوه برّ و خیر صرف نمایند.
◄ ساختن مسجد و تعمیر آن مستحبّ است ، و اگر مسجد طورى خراب شود که تعمیر آن ممکن نباشد مى توانند آن را خراب کنند و دوباره بسازند ، بلکه مى توانند مسجدى را که خراب نشده ـ براى احتیاج مردم به نماز ـ خراب کنند و بزرگتر بسازند.
◄ تمیز کردن مسجد و روشن کردن چراغ در آن مستحبّ است ، و کسى که مى خواهد مسجد برود مستحبّ است خود را خوشبو کند ، و لباس پاکیزه و قیمتى بپوشد ، و ته کفش خود را وارسى کند که نجاستى به آن نباشد ، و موقع داخل شدن به مسجد اوّل پاى راست ، و موقع بیرون آمدن اوّل پاى چپ را بگذارد ، و همچنین مستحبّ است از همه زودتر به مسجد آید و از همه دیرتر بیرون رود.
◄ وقتى انسان وارد مسجد مى شود مستحبّ است دو رکعت نماز به قصد تحیت و احترام مسجد بخواند ، و اگر نماز واجب یا مستحبّ دیگرى هم بخواند کافیست.
◄ خوابیدن در مسجد اگر انسان ناچار نباشد ، و صحبت کردن راجع به کارهاى دنیا ، و مشغول صنعت شدن ، و خواندن شعرى که نصیحت و مانند آن نباشد مکروه است ، و نیز مکروه است آب دهان و بینى و اخلاط سینه را در مسجد بیندازد ، و گمشده اى را طلب کند ، و صداى خود را بلند کند ، ولى بلند کردن صدا براى اذان مانعى ندارد ، بلکه مستحبّ است.
◄ راه دادن بچّه و دیوانه به مسجد مکروه است ، و کسى که پیاز و سیر و مانند اینها خورده که بوى دهانش مردم را اذیت مى کند ، مکروه است به مسجد برود.