سؤال: آوردن میز تنیس به فضاى مسجد از قبیل زیرزمین، حیاط و... جهت انجام فعالیتهاى سالم فرهنگى ورزشى در کنار آموزش تعالیم دینى (آموزش قرآن، احکام و عقاید) چه حکمى دارد؟ جواب: استفاده از وسایل فوق در شبستان یا فضاى مسجد مجاز نیست ولى اگر سالنهایى براى کتابخانه یا فعالیتهاى فرهنگى در مسجد ساخته شده، از فضاى آن مى توان براى این کار استفاده کرد.
سؤال: یکى از روحانیّون مدّتى است کلاسهایى با عنوان NLP، یا تکنیکهاى موفقیّت، برگزار مى کند، که بعضاً در این کلاسها مباحثى از «یوگا» و «انرژى درمانى» و مانند آن نیز مطرح مى شود. سؤال این است که:
- آیا این علم مفید و جایز مى باشد؟
- تبلیغ آن در مساجد، و با هزینه بیت المال چه حکمى دارد؟
- آیا اجراى آن توسّط شخصى که لباس دین به تن دارد اشکالى ندارد؟
جواب: یوگا و انرژى درمانى اگر در حدّ معقول و مفید باشد اشکالى ندارد; ولى باید محلّ دیگرى غیر از مسجد براى آن انتخاب کرد.
سؤال: آیا استحباب آراستگی و خوش بو نمودن در موقع حضور در مسجد، اختصاص به آقایان دارد یا این که خانم ها نیز در این حکم مشترک هستند؟
جواب: استعمال عطر برای خواهران در خارج از منزل، طبق روایات اشکال دارد ولی زینت هایی که آشکار نباشد، عیبی ندارد.
سؤال: آیا رفتن به مسجد با لباس نجس برای غیر نماز، مثل مجلس ترحیم، حرام است؟
جواب: حرام نیست؛ مگر این که سرایت به مسجد کند.
سؤال: اعلام اشیاء گمشده و یا فروش اجناس از بلندگوی مسجد چه حکمی دارد؟
جواب: اعلام اشیاء گمشده مکروه است؛ ولی استفاده از بلندگوی مسجد برای فروش اجناس جایز نیست.
سؤال: مسجدی قدیمی وجود دارد که جهت استفاده بهتر، قسمتی از حیاط مسجد و منزل پشت آن را جهت ساختمان جدید مسجد خریداری نموده اند و دو شبستان از شبستان های آن را تبدیل به مسجد جدیدی کرده اند و چهار شبستان از شبستان های مسجد قدیم باقی مانده است. بفرمایید خراب کردن شبستان ها در رابطه با امور زیر چه حکمی دارد؟
- جهت حیاط مسجد.
- جهت امور فرهنگی نظیر سالن و کتاب خانه
- وصل آن به کوچه عام جهت پارکینگ مسجد
جواب: باید کاری انجام دهید که به نفع مسجد و نمازگزاران باشد و چنانچه مسجد احتیاج به حیاط یا کتاب خانه دارد می توان از آن استفاده کرد ولی نمی توان آن را جزء کوچه نمود.
سؤال: احتراماً واحد نوارخانه این پایگاه بسیج در نظر دارد به منظور جذب جوانان محل در کنار نوار و سی دی مذهبی و قرآنی از انواع نوار و سی دی سرودهای مجاز ایرانی به عنوان مثال از نوارهای آقایان اصفهانی ـ افتخاری ـ مختاباد و غیره استفاده نماید . از محضر آن مرجع عالی مقام درخواست داریم با توجه به آنکه واحد فوق در یکی از اتاقهای داخل حیاط مسجد واقع میباشد نظرشان را از نظر شرعی عنوان نموده و با توجه به تهاجم فرهنگی درخصوص جذب آینده سازان جامعه ما را ارشاد فرمایید.
جواب: این کار متناسب با شأن مساجد نیست از آن اجتناب ورزید.
سؤال: آیا تطهیر ظاهر مسجدى که از مصالح متنجّس ساخته شده کفایت مى کند؟
جواب: کافى است و در دل مؤمنان وسوسه نکنید.
سؤال: آیا نمایش فیلم در مساجد جایز است؟
جواب: این کارها مناسب شأن مسجد نیست بلکه باید محلّ جداگانه اى براى این کار در نظر گرفت.
سؤال: آیا منع دخول کفّار در مساجد لازم است؟
جواب: احتیاط واجب آن است که از ورود کفّار در مساجد جلوگیرى شود مگر در جایى که براى تحقیق اسلام و مانند آن باشد.
سؤال: آیا کارهایى چون هبه و بخشش در مسجد جایز است در صورت جواز آیا نیاز به حکم حاکم شرع دارد؟
جواب: انجام این گونه کارها در مسجد حرام نیست و نیازى به اجازه حاکم شرع ندارد ولى انجام کارهاى دنیوى در مسجد مکروه است و اگر مزاحمت براى نمازگزاران داشته باشد حرام است.
سؤال: مسجدى است سه طبقه و طبقه سوّم آن چندان مورد استفاده براى نماز نمى باشد مگر در ایّام ماه مبارک رمضان و امثال آن، حال آیا مى توان طبقه سوّم این مسجد را قسمت بندى نموده هر قسمتى را براى یک واحد فرهنگى از قبیل دارالقرآن، مرکز تحقیقات و مطالعات دانشجویى به طور محصور اختصاص داد؟
جواب: چنانچه با وسایل متحرک، جداسازى شود که براى نماز در موارد لزوم قابل جابه جا کردن باشد و کارهاى دینى در آن منظور باشد مانعى ندارد.
سؤال: شخصى قصد خواندن نماز در مسجدى را ندارد، ولى قصد قرائت قرآن مجید دارد، آیا مى تواند با آب مسجد وضو بگیرد و مقدارى قرائت قرآن کند و براى نماز به جاى دیگر برود؟
جواب: اشکالى ندارد.
سؤال: چگونگى نماز تحیّت، که به هنگام ورود در مساجد مستحبّ است، را بیان فرمائید و فلسفه آن را توضیح دهید.
جواب: نماز تحیّت دو رکعت، مانند نماز صبح یا نمازهاى نافله است و اذان و اقامه ندارد؛ و مى توان آن را بلند یا آهسته خواند و فلسفه اش احترام به مسجد است.
سؤال: ساختمانى که به دست کفّار تعمیر شده، آیا بدون تطهیر آن، احکام مسجد بر آن مترتّب مى شود؟ آیا نماز خواندن در آن ثواب مسجد دارد؟ داخل شدن زن حایض و شخص جنب در آن چه حکمى دارد؟
جواب: اگر براى مسجد وقف شود ثواب مسجد را دارد و احکام مسجد بر آن مترتّب مى شود؛ ولى بهتر آن است که ظاهر آن را تا آنجا که در دسترس است، اگر موجب خرابى نمى شود آب بکشند، یا چیزى بر آن نصب کنند که دست با آن تماس پیدا نکند و ورود جنب و حایض در فرض وقف شدن براى مسجد در آن جایز نیست.
سؤال: عدّه اى از مردم بدون هماهنگى با دیگران مسجدى را تخریب نموده اند و اکنون به صورت تلّى از خاک درآمده است. الف: آیا تطهیر آن خاک و گِلها لازم است؟ ب: اشخاصى که بدون رضایت و هماهنگى بقیّه مردم، مسجد فوق را خراب کرده اند چه وظیفه اى دارند؟
جواب: آنها موظّفند مسجد را تعمیر کنند و به صورت اوّلیه یا بهتر از آن درآورند، مگر این که دیگران عهده دار این کار شوند.
سؤال: قطعه زمینى، که در کنار مسجد است، را وقف مسجد نموده اند، الان مى خواهیم از گوشه آن کتابخانه اى درست کنیم، آیا این کار جایز است؟ و در فرض جواز، بانوانى که عذر شرعى دارند مى توانند در آنجا رفت و آمد کنند؟ و در ضمن آیا مى توان از یک اتاق از کتابخانه یاد شده موقّتاً براى پایگاه بسیج استفاده کرد؟
جواب: احداث کتابخانه مسجد در آن قسمت، اگر مزاحم نمازگزاران نباشد و هر زمان مورد نیاز قرار گیرد در اختیار مسجد قرار دهند، مانعى ندارد؛ ولى بانوانى که عذر شرعى دارند نمى توانند در آنجا رفت و آمد کنند و براى پایگاه نیز با شرایط فوق مى توان استفاده کرد.
سؤال: اگر مسجدى ایوان داشته باشد، آیا مى توان گفت: ایوان شرعاً اختصاص به خواهران دارد؟ در صورتى که ایوان از داخل شبستان احداث شود، آیا خواهرانى که عذر شرعى دارند مى توانند در ایوان توقّف نموده یا فعّالیتى نمایند؟
جواب: فرقى میان ایوان و شبستان نیست؛ مگر این که در عرف محل چنین باشد که ایوان را خارج از مسجد و مخصوص خواهران بدانند.
سؤال: اگر زمینى وقف مسجد شده باشد، آیا زیرزمین و طبقات فوقانى نیز حکم مسجد را دارد؟ احداث کتابخانه در آن چه حکمى دارد؟
جواب: آرى حکم مسجد را دارد؛ ولى مانعى ندارد در آن کتابخانه احداث کنند؛ مشروط بر این که مزاحم نمازگزاران نباشد.
سؤال: با توجّه به ضرورت گسترش و تقویت بسیج، در امر پاسدارى از آرمانهاى انقلاب اسلامى و تشکیل بسیج مساجد:
الف) آیا نیروهاى بسیج مى توانند در مساجدى که زمین یا ساختمان و امکانات آنها وقفى است، مستقر شوند؟
ب) استفاده از امکانات چنین مساجدى (مانند آب و برق ...)، براى بسیج چگونه است؟
جواب:
الف) در صورتى که مزاحمتى براى نمازگزاران و سایر امور مسجد ایجاد نشود، مانعى ندارد.
ب) احتیاط آن است که سهم خود را نسبت به آب و برق و ... بپردازند; مگر این که بانیان این گونه امور از آغاز وقف را توسعه داده باشند.
سؤال: با توجّه به ضرورت گسترش و تقویت بسیج، در امر پاسدارى از آرمانهاى انقلاب اسلامى و تشکیل بسیج مساجد:
الف) آیا نیروهاى بسیج مى توانند در مساجدى که زمین یا ساختمان و امکانات آنها وقفى است، مستقر شوند؟
ب) استفاده از امکانات چنین مساجدى (مانند آب و برق ...)، براى بسیج چگونه است؟
جواب:
الف) در صورتى که مزاحمتى براى نمازگزاران و سایر امور مسجد ایجاد نشود، مانعى ندارد.
ب) احتیاط آن است که سهم خود را نسبت به آب و برق و ... بپردازند; مگر این که بانیان این گونه امور از آغاز وقف را توسعه داده باشند.
سؤال: پخش موسیقی های حماسی و شور آفرین بمناسبت هفته ی بسیج از بلند گوی مسجد و فضای آن چه حکمی دارد ؟
جواب: کلیّه صداها و آهنگ هایى که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام، و غیر آن حلال است. و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف، یعنى افراد فهمیده متدیّن، خواهد بود. ولی پخش مناسبتی حتی از نوع حلال در شان و منزلت مسجد نیست.
سؤال: مسجدی در محل ما قرار دارد که فعلا در زیر زمین آن به مدت۱۳ سال است نماز جماعت برگزار می شود و در آینده که مسجد ساخته شد زیر زمین آن به عنوان سرویس بهداشتی مسجد استفاده خواهد شد، یکی از روحانیون گفته که چون قرار است در آینده این محل سرویس بهداشتی شود فعلا حکم نماز خانه را دارد و ورود زنانی که دوره عادت ماهانه را دارند اشکال ندارد. می خواستیم ببینیم نظر حضرت عالی در این مورد چیست؟ با توجه به اینکه از این مکان به نام مسجد حضرت سجاد(ع) نام برده میشود و تابلوی مسجد نیز دارد.
جواب: اگر به هنگام وقف فقط طبقه همکف وقف مسجد شده باشد زیرزمین و طبقات دیگر حکم مسجد ندارد ولی اگر مقید به طبقه همکف نبوده همه طبقات حکم مسجد دارد.
سؤال: غذا خوردن در مجلس ختم و مانند آن، که در مسجد برگزار مى شود، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر براى نمازگزاران مزاحمت ایجاد نکنند، و سبب آلودگى مسجد نگردد، اشکالى ندارد.
سؤال: مسجد وکیل شیراز یکى از بناهاى معظم و تاریخى تمدّن اسلامى است، که مورد علاقه اغلب جهانگردان و ایرانگردان بوده و هست. در سنوات اخیر به علّت عدم تعمیرات اساسى، آسیبهاى غیر قابل جبرانى به وجود آمده که این جانب حسب وظیفه شرعى خود به عنوان متولّى شرعى و قانونى مسجد با همکارى و هماهنگى و نظارت اداره اوقاف در خارج ساعات نماز و عبادات مسلمین، اقدام به تهیّه و فروش بلیط به جهانگردان خارجى با حفظ رعایت شؤونات اسلامى نموده ام (همانند مساجد امام و شیخ لطف الله و مسجد جامع اصفهان) تا در آمد حاصله، صرف هزینه تعمیرات و نظافت و نگهدارى مسجد شود; چنانچه این موضوع خلاف شرع و اسلام مى باشد، ما را ارشاد فرمایید
جواب: آمدن آنها به مسجد در صورتى که جهات شرعى را رعایت کنند و سبب آلودگى مسجد نشود و موجب خوش بینى آنها به اسلام و مسلمین گردد، اشکالى ندارد. و گرفتن وجهى از آنها در صورتى جایز است که با میل و رضاى خود آن را بدهند، و الزامى براى این کار نباشد.
سؤال: آیا بلند کردن صداى اذان مسجد مخصوصاً اذان صبح در صورتى که همسایگان مسجد اعتراض مى کنند و اظهار مى نمایند که صداى اذان موجب اذّیت و آزار آنها مى شود جایز است؟
جواب: بلند کردن صداى اذان در حدّ معمولى مانعى ندارد و همسایگان نمى توانند مانع صداى اذان شوند.
سؤال: آیا می توان در یک مسجد وضو گرفت و در مسجد دیگر نماز خواند؟
جواب: جایز نیست مگر این که لا اقل یک صفحه قرآن در مسجد اول بخواند.
سؤال: آیا منبر مسجد، در حرمت نجس نمودن و لزوم تطهیر فورى، حکم خود مسجد را دارد؟
جواب: منبر حکم مسجد را ندارد.
سؤال: انجام کارهایى که مزاحم نماز است، مثل سخنرانى، موعظه، تفسیر قرآن، بلند خواندن تعقیبات، برپایى مجلس ترحیم، در مساجد چه حکمى دارد؟
جواب: این امور معمولا مزاحم نمازگزاران نیست و اگر مزاحمتى ایجاد کند، باید ترتیبى بدهند که نمازگزاران بتوانند نماز خود را بخوانند.
سؤال: در تهران بانوان در مجالس ترحیم مساجد شرکت مى کنند و بعضى از آنها عادت زنانگى دارند و در اثر جهل به مسأله با همان حال به مسجد مى روند و گاهى پس از پایان مراسم مشاهده مى شود که فرش مسجد نجس شده است اکنون نظر مبارکتان را مرقوم فرمایید.
جواب: زنان در حال عادت زنانه حرام است که در مسجد توقّف کنند و اگر فرش مسجد آلوده شود باید تطهیر کرد و افراد ناآگاه را باید به این مسائل آشنا کرد.
سؤال: در حیدرآباد کرج زمینى وقف مسجد گردیده و مردم به نیّت ساختن مسجد کمک کرده اند چندین سال در زیرزمین این مسجد نماز برگزار مى گردید اکنون که طبقه همکف ساخته شده است از زیرزمین براى نگهدارى وسایل مسجد استفاده مى شود و در ایّام محرّم و صفر به عزاداران اباعبداللّه (علیه السلام) غذا داده مى شود و افراد معذور وارد آن نمى گردند آیا مى توان از این زیرزمین براى مکان ورزشى جوانان و نوجوانان استفاده و عواید حاصل را صرف بناى همان مسجد کرد؟
جواب: جایز نیست بلکه باید براى مسجد و کارهاى مناسب مسجد استفاده شود.
سؤال: مسجدى در زمین مشاعى که بین مالکین مسلمان و ارمنى مشترک بوده است با اجازه خودشان بنا شده است، اهل کتاب مراسم ختم امواتشان را در مسجد مسلمانان برگزار مى کنند و واعظ مسلمان در آن مجلس سخنرانى مى نماید و خود ایشان هم در مجلس حضور دارند و همچنین در مراسم مسلمین که در مسجد منعقد مى شود شرکت مى کنند آیا حضور آنها در مسجد هتک مقام مسجد محسوب مى شود؟
جواب: اگر آمدن آنها به مسجد سبب علاقه بیشتر آنها به اسلام گردد مانعى ندارد.
سؤال: ما یک مسجد قدیمى در روستایى به نام خولیخان از شهرستان مبارکه اصفهان داریم به علّت این که چند مسجد جدید و بزرگ بعد از انقلاب اسلامى ساخته شده دیگر از این مسجد به طور کلّى استفاده نمى نمایند، در ضمن صیغه وقف هم براى این مسجد خوانده نشده است، ولى چند سال است که عدّه اى از ورزشکاران این روستا چون جایگاه ورزشى نداشته از این مسجد به عنوان باشگاه ورزش باستانى استفاده مى نمایند حال با توجّه به این که ورزش باستانى یکى از ورزشهاى سنّتى است از اوّل تا آخر این ورزش فقط ذکر یا على(علیه السلام) و صلوات بر محمد(صلى الله علیه وآله) و امثال اینها یاد مى شود آیا ورزش کردن و تصرف در این مسجد صحیح است؟
جواب: مسجد را به هیچ وجه نمى توان از مسجد بودن خارج کرد یا تبدیل به ورزشگاه نمود امّا در فرض سوال ورزش در آن اگر موجب وهن مسجد نباشد و مزاحمت براى نمازگزاران نداشته باشند جایز است.
سؤال: آیا شعار مذهبى دادن و نعره حیدرى گفتن که در بعضى از مساجد پاکستان گفته مى شود از مکروهات است؟
جواب: شعارهایى که داراى محتواى صحیح و مذهبى بوده باشد مانعى ندارد به شرط این که مزاحمتى براى نمازگزاران تولید نکند و صداهایى که موجب وهن مسجد شود در آن نباشد.
سؤال: آیا زینت کردن مساجد و حسینیه ها جایز است؟
جواب: اگر تزیین به طلا یا با عکس موجودات زنده نباشد و جنبه اسراف نیز پیدا نکند اشکالى ندارد.
سؤال: آیا پختن غذا در ایام سوگواری در پشت بام مسجد جایز است؟
جواب: اگر ضرری به مسجد نزند و مزاحم نمازگزاران و همسایگان نباشد، اشکال ندارد؛ ولی غالباً مزاحم و زیان آور است.
سؤال: نماز خواندن در مساجدی که وهّابی ها در بعضی از مناطق شیعه نشین برای ضدّیت با شیعه می سازند، چه صورتی دارد؟
جواب: اگر نماز خواندن در آن جا باعث ترویج و تقویت وهابیت بشود اشکال دارد.
سؤال: برگزاری مجلس ترحیم اشرار و قاچاقچیانی که در درگیری کشته شده اند در مسجد چه صورتی دارد؟
جواب: اشکال دارد؛ ولی برگزاری ترحیم برای کسانی که با حدود شرعیه، یا قصاص یا انتحار از دنیا رفته اند مانعی ندارد.
سؤال: تزیین مساجد در مراسم اعیاد و تولد حضرات معصومین (علیهم السلام) با پرچم ها و عکس ها و کاغذهای رنگی و مانند آن چه حکمی دارد؟
جواب: اگر تزییناتی باشد که ذاتاً حلال است و مزاحم نمازگزاران و منافی احترام مسجد نباشد، اشکالی ندارد؛ ولی از آوردن عکس به مساجد خودداری شود.
سؤال: آیا قبول هدایای پادشاهان و دولت های همسایه - که غالباً نیت سوء دارند - برای مسجد جایز است؟
جواب: قبول هدایا مانعی ندارد؛ مگر این که اثر سوئی برای اسلام و مسلمین داشته باشد.
سؤال: مسجد قدیمی کوچکی در محله ما وجود دارد که دیگر ظرفیت جمعیت محله را ندارد و صاحبان زمین های اطراف آن حاضر نیستند جهت توسعه مسجد از زمین خودشان چشم بپوشند، لذا مردم در مکانی دورتر، مسجد وسیعی ساخته اند و آن مسجد قدیمی متروک شده است. وظیفه مردم نسبت به مسجد متروکه چیست؟
جواب: آن مسجد را باید حفظ کنند هر چند کمتر در آن نماز خوانده شود.
سؤال: از نظر احکام شرع، تغییر نام مسجد چه حکمی دارد؟ مثلا در جایی که بانی مسجد، نام خود را بر آن نهاده است، می توان نام آن مسجد را تغییر داد؟
جواب: هرگاه مسجد به نام شخص بانی یا افرادی مانند او بوده باشد و بخواهند آن را به نام امامان معصوم (علیهم السلام) یا شخصیت های معروف اسلامی تغییر بدهند، اشکالی ندارد؛ ولی بهتر آن است که نام بانی را به عنوان بناکننده، زیر نام مسجد بنویسند تا مردم برای او طلب مغفرت کنند ولی اگر بر فرض در وقف مسجد نام خاصی شرط شده، احتیاط حفظ آن نام است.
سؤال: آیا باز کردن درب مساجد در اوقات سه گانه نماز واجب است؟ در صورتی که خادم و هیئت امنا کوتاهی کنند چه باید کرد؟
جواب: باید در اوقات سه گانه، درهای مسجد باز باشد؛ مگر در مواردی که نمازگزاری در آن جا نباشد یا به خاطر خلوت بودن مفسده ای مترتب شود.
سؤال: آیا نمازخانه داخل هواپیما و قطار، حکم مسجد را دارد؟
جواب: چنین محلی حکم مسجد را ندارد؛ ولی وجود آن برای مسلمانان کار بسیار خوبی است.
سؤال: اگر برای خرید مسجد عده ای با هم پولی بگذارند و مکانی را به عنوان مسجد بخرند و در این بین کلاهبرداری صورت بگیرد، به طوری که پس از آن یک یا دو نفر اعلام کنند که راضی نیستند در آنجا نماز خوانده بشود . آیا نماز خواندن در این مسجد صحیح است؟ حکم این مسجد چیست ؟ یکی از شرکا راضی نیست تا پولش به او برگردانده نشده در این مسجد نماز خوانده بشود. آیا باز هم نماز خواندن اشکال ندارد؟
جواب: هرگاه زمین مسجد خریداری شده و در آن نماز خوانده اند، عدم رضایت بعضی از کسانی که پول داده اند تاثیری ندارد.
سؤال: برای تعمیر جاده و خیابان جدید آیا می توان مسجد را خراب و منهدم کرد؟ اگر خیابان موجود باشد آیا می توان برای گشاده و بزرگ کردن آن مسجد را خراب کرد؟
جواب: هیچ کدام جایز نیست.
سؤال: آیا مى شود از طبقه زیر ساختمان مسجد جهت استفاده هاى مطلوب براى مسجد مثل ساختن موتورخانه شوفاژ استفاده کرد؟
جواب: اشکال ندارد.
سؤال: اگر هیئت امناى مسجد یا حسینیه اى بگویند: «ما راضى به برگزارى کلاس قرآن در مسجد یا حسینیّه نیستیم» آیا رعایت نظر آنها لازم است؟
جواب: رعایت نظر آنها در این گونه موارد لازم نیست، ولى بهتر است هماهنگى برقرار گردد و در هر حال مزاحمتى براى نمازگزاران به وجود نیاید.
سؤال: مسجدی است در یکی از نقاط تجاری مشهد مقدس که با اذان نماز بلافاصله اقامه میشود. و بعضی از کسبه که به نماز جماعت نمیرسند و میخواهند به صورت فرادی نماز خود را اقامه نمایند و از سوی دیگر یکی از نمازگزاران بلافاصله بعد از اتمام نماز جماعت ظهر زیارت آل یاسین و بعد از نماز مغرب و عشاء زیارت عاشورا را میخواند، که همین باعث اعتراض دیگر نمازگزاران شده است و میگویند صدای ایشان باعث می شود که ما نمازمان را اشتباه نماییم و گاها بعضی ها میگویند حتی چند مرتبه نمازمان را شکسته ایم و توجیه کسی که دعا می خواند این است که دعا و یا زیارت بیش از یک ربع ساعت بیشتر طول نمی کشد، صبر کنند و بعد از اتمام دعا نماز خود را اقامه نمایند و چنانچه مستحضر هستید اگر در مسجد نماز را نخوانند (که خیلی از کسبه به خاطر همین مسئله به مسجد نمی آیند) نمازشان به آخر وقت موکول میشود، نظر حضرتعالی در باره این مسئله چه میباشد؟
جواب: هر کاری که مزاحمت برای نمازگزاران ایجاد کند باید ترک شود یا به صورتی انجام دهند که آهسته باشد و مزاحمتی ایجاد نکند زیرا مسجد در درجه اول برای نماز است.
سؤال: مسجدى است به نام مسجد قلعه با قدمت زیاد که در اثر مرور زمان و ازدیاد نسلهاى قدیم و جدید، در ایّام سال، مخصوصاً ماه مبارک رمضان، کشش و ظرفیّت نمازگزاران را ندارد؛ در جوار این مسجد خانه اى قدیمى بوده که مالک آن، آن را به مسجد اهداء نموده و مسجد مذکور توسعه پیدا کرده است، لازم به ذکر است در این مسجد اکثراً مجالس روضه خوانى و ذکر مصائب اهل بیت(علیهم السلام)خصوصاً در ایام محرّم و صفر برپا مى شود و هیئتى بنام هیئت چهارده معصوم(علیهم السلام) وابسته به مسجد در ایّام محرّم و صفر برنامه دارند؛ در قسمت غربى مسجد چهار صفّه و غرفه وجود دارد، آیا جایز است آن صفّه و غرفه ها را به صورت مجزّى به نام هیئت چهارده معصوم وقف و صیغه جارى کرد؟
جواب: صفّه ها و غرفه هاى مسجد متعلّق به خود مسجد است و نمى توان آن را وقف مجدّد کرد.
سؤال: اگر زمینى براى مسجد وقف شده باشد، آیا جایز است طبقه اوّل آن را حسینیّه و طبقه دوم را مسجد بنا کنند؟
جواب: هر دو طبقه حکم مسجد را پیدا مى کند؛ ولى عزادارى در آن اشکال ندارد؛ به شرط آن که مزاحم نماز نباشد.
سؤال: تعدادى از مساجد در افکار عامّه مردم از قداست بیشترى برخوردار است، مثل مسجد جمکران، سهله، کوفه و مانند آن؛ دلیل اهمّیّت این مساجد چیست؟
جواب: هر کدام از اینها، روایت خاصّى دارد که دلالت بر اهمّیّت و قداست فوق العاده آن مى کند.
سؤال: آیا در ثواب نماز جماعت، بین مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله) در مدینه و مساجد اطراف، تفاوتى وجود دارد؟
مسلّماً نماز در مسجدالنّبى(صلى الله علیه وآله) افضل است.
سؤال: از قدیم حایلى مثل پرده بین زنان و مردان بوده و اکنون عدّه اى مى گویند پرده و دیوار بین زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه کردن لزومى ندارد، نظر شما چیست؟
جواب: اگر صفوف زنان پشت سر مردان باشد پرده لازم نیست ولى اگر در کنار هم باشد احتیاط واجب نصب پرده است.
سؤال: چرا برنامه هاى مسجد را در حسینیّه و برنامه هاى حسینیّه را در مسجد نمى توان انجام داد؟ چون در صورت جواز مى توانیم یکى از این دو را داشته باشیم تا از اسراف از نظر زمین و مخارج ساختن جلوگیرى شود.
جواب: مسجد محدودّیتى براى زنان و گاه براى مردان دارد و در حسینیّه آزادى بیشترى وجود دارد، البتّه ثواب نماز در مسجد نسبت به حسینیّه بسیار تفاوت دارد و همین امر سبب تأسیس دو بنا شده است.
سؤال: شخص سرمایه دارى یک مسجد را حدود پانزده سال قبل بنا کرده است و فعلا آن مسجد درست و تکمیل شده است و قسمتى از مسجد پایگاه نیروى مقاومت بسیج مى باشد. بانى مسجد راضى نیست که پایگاه بسیج در قسمتى از آن مسجد باشد در حالى که پایگاه براى امنیّت آن محل زحمت زیادى مى کشد آیا نمازخواندن و فعالیتهایى که در آن جا صورت مى گیرد صحیح است؟
جواب: چنانچه کارهاى فرهنگى مثبت اسلامى انجام دهند و مزاحمتى براى نمازگزاران نداشته باشند جایز است و رضایت بانى اصلى شرط نیست.
سؤال: مساجدى که در خیابانها واقع مى شود و همچنین مساجدى که در بیابانها و قراى متروکه واقع شده و به هیچوجه براى نماز قابل استفاده نیست و گاه مرکزى براى حیوانات نجس و آلودگیهاى دیگر مى شود حکمش چیست؟
جواب: در مورد مساجدى که در خیابان افتاده امید باز گشتى در آن نیست هم حکم مسجد بودن زایل مى شود و هم حکم وقف بودن و شخصى که چنین کرده باید معادل ثمن آن را صرف ساختن مسجد دیگر یا تعمیر سایر مساجد کند و در حقیقت از قبیل اتلاف عین مال است ولى تا ضرورت فوق العاده شدیدى نباشد تخریب مسجد به هیچوجه جایز نیست و در مورد مساجد متروکه در بیابانها و قراى متروکه باید آنها را طورى محفوظ کرد که هتک و بى احترامى نسبت به آنها نشود.
سؤال: منظور از مسجد جامع که می شود در آن اعتکاف کرد چیست؟ آیا حتماً باید دارای این نام باشد؟ و یا مسجدی که همه‌ی اقشار در آن حضور می‌یابند هر چند به نام دیگری مانند مسجد النبی باشد نیز مسجد جامع است؟
جواب: اسم مسجد جامع شرط نیست منظور مسجدی است که از تمام نقاط شهر در آن حضور می یابند به خلاف مسجد محله و بازار که مخصوص عده خاصی است.
سؤال: نماز خواندن در مساجدی که وهّابی ها در بعضی از مناطق شیعه نشین برای ضدّیت با شیعه می سازند، چه صورتی دارد؟
جواب: اگر نماز خواندن در آن جا باعث ترویج و تقویت وهابیت بشود اشکال دارد.
آیا در ساختن مسجد رضایت همسایگان شرط مى باشد؟
جواب: رضایت آنها شرط نیست ولى نباید ایجاد مزاحمت براى آنها بشود مثلا بلندگوى مسجد یا پارک ماشینها در اطراف مسجد نباید مزاحم همسایه ها باشد.
سؤال: در یکى از روستاهاى لارستان به نام شرقویه یک حمّام قدیمى بوده که حدود بیست سال است مورد استفاده قرار نگرفته بود یکى از مؤمنین آن را خراب کرده و اکنون به صورت زمین مى باشد چنانچه اجازه بفرمایید چون در حریم مسجد جامع روستاى مذکور قرار گرفته مقدارى از این زمین براى احداث توالت و دستشویى براى مسجد و بقیّه، راه عبور مردم گردد؟
جواب: چنانچه امیدى براى تجدید بناى آن نیست و همچنین نیاز به حمّام دیگرى در آن آبادى نمى باشد که این زمین را بفروشند و صرف آن کنند، در این صورت مى توانید طبق آنچه نوشته اید عمل نمایید.
سؤال: اگر با وام بانک زمینى را براى احداث مسجد بخرند اقساط وام پرداخت نشود آیا بانک مى تواند براى استیفاى وام خود در زمین مسجد تصرف نماید؟
جواب: بانک حق ندارد زمین را به ملک خود درآورد، تنها حق مطالبه وام خود را دارد، مگر این که در وام شرط شده باشد که اگر اقساط پرداخت نشود زمین را در اختیار بانک بگذارند، در ضمن باید توجّه داشته باشید که وام باید طبق عقود شرعیّه باشد نه وام توأم با ربا.
سؤال: آیا تخریب مسجد قریه متروکه جایز است؟
جواب: تخریب مسجد جایز نیست امّا اگر خودش خراب شود مصالح آن را مى توان به مسجد آن قریه یا قریه دیگر منتقل نمود.
سؤال: ایجاد شبستان بخصوص در طرف قبله در مسجدى که شبستان نداشته باشد چه صورت دارد؟
جواب: در صورت نیاز اشکالى ندارد.
سؤال: اگر مسجدى چند متر بالاتر از زمین واقع شده باشد و زیر زمین هم نداشته باشد آیا مى توانند زیر مسجد را مغازه درست کرده و سرقفلى آن را بفروشند و خرج مسجد بکنند؟
جواب: جایز نیست ولى اگر واقف از اوّل این کار را مى کرد جایز بود ولى اگر این کار براى مرافق مسجد مانند کتابخانه و غیر آن انجام گیرد مانعى ندارد.
سؤال: اگر دو مسجد کنار هم و چسبیده به هم بنا کنند یک مسجد تابستانى و یک مسجد زمستانى و مسجد زمستانى به علّت کوچک بودن در مواقع ضرورى از جمله ماه محرم جوابگوى مردم نباشد آیا مى توانند از مسجد تابستانى جزء مسجد زمستانى کرده و دیوار را عقب بکشند؟
جواب: اشکال دارد، ولى مى توانید دربى از یک مسجد به دیگرى باز کنید.
سؤال: اگر مسجد دربى داشته باشد که مردم از آن رفت و آمد مى کنند و در مواقعى مثل ماه محرّم که خانمها نیز مسجد مى روند نیاز به درب دیگرى هم باشد آیا مى توانند درب دیگرى نیز از یک طرف مسجد بگذارند تا در مواقع ضرورى از آن استفاده بکنند و بعد از رفع نیاز باز از همان درب اوّل رفت و آمد بکنند؟
جواب: اشکالى ندارد.
سؤال: اگر مسجد نیاز به آبدارخانه داشته باشد و آشپزخانه مسجد کوچک باشد آیا مى توان از خود مسجد، آبدارخانه درست کرد و آشپزخانه را بزرگ کرد؟
جواب: اگر مزاحم نمازگزاران نباشد و جا را بر آنها تنگ نکند و از نیازهاى مسجد محسوب شود اشکالى ندارد.
سؤال: مسجدى در حدود 60 یا 70 سال پیش ساخته شده ولى از نظر مکانى در جاى مناسب نیست یعنى در زمستان به قدرى سرد است که مردم محله قدرت رفتن به مسجد و نمازخواندن را ندارند این مسجد در نزدیک زمین فردى است که خودش فوت کرده اما فرزندان او ادّعا دارند که مسجد به زور اربابان محل ساخته شده در حالى که آنها زمینهاى اطراف مسجد و زمین خود مسجد را که زمین موات بوده احیا کرده اند، به طورى که تا نزدیک درب مسجد زمین کشاورزى درست کرده اند به همین جهت مردم محل مدتى است که در یک جاى مناسب مسجد دیگرى ساخته اند و مسجد قبل به مخروبه تبدیل شده، تکلیف مردم در این زمینه چیست؟ آیا مى توانند مسجد را خراب کنند و جاى آن را درخت بکارند و حاصل آن درختان را مصرف مسجد جدید بکنند در ضمن تعداد مردم این محل زیاد نیست که دو مسجد داشته باشند؟
جواب: مسجد را نمى توان خراب کرد ولى اگر خودش خراب شود و مصالح آن در معرض خطر باشد مى توان آن را در مسجد دیگر مصرف کرد و اگر خراب شد و زمین آن به هیچوجه قابل استفاده نبود استفاده از آن زمین به نفع مسجد دیگر اشکالى ندارد و قول مالکین اطراف زمین بدون مدرک شرعى پذیرفته نیست.
سؤال: مسجدى در حدود 60 یا 70 سال پیش ساخته شده ولى از نظر مکانى در جاى مناسب نیست یعنى در زمستان به قدرى سرد است که مردم محله قدرت رفتن به مسجد و نمازخواندن را ندارند این مسجد در نزدیک زمین فردى است که خودش فوت کرده اما فرزندان او ادّعا دارند که مسجد به زور اربابان محل ساخته شده در حالى که آنها زمینهاى اطراف مسجد و زمین خود مسجد را که زمین موات بوده احیا کرده اند، به طورى که تا نزدیک درب مسجد زمین کشاورزى درست کرده اند به همین جهت مردم محل مدتى است که در یک جاى مناسب مسجد دیگرى ساخته اند و مسجد قبل به مخروبه تبدیل شده، تکلیف مردم در این زمینه چیست؟ آیا مى توانند مسجد را خراب کنند و جاى آن را درخت بکارند و حاصل آن درختان را مصرف مسجد جدید بکنند در ضمن تعداد مردم این محل زیاد نیست که دو مسجد داشته باشند؟
جواب: مسجد را نمى توان خراب کرد ولى اگر خودش خراب شود و مصالح آن در معرض خطر باشد مى توان آن را در مسجد دیگر مصرف کرد و اگر خراب شد و زمین آن به هیچوجه قابل استفاده نبود استفاده از آن زمین به نفع مسجد دیگر اشکالى ندارد و قول مالکین اطراف زمین بدون مدرک شرعى پذیرفته نیست.
سؤال: آیا اعضاى هیأت امناى مسجد مى توانند براى تعمیر مسجد و سایر تصرّفات بدون اجازه متولّى اقدام کنند؟
جواب: احتیاط آن است که از متولّى اجازه بگیرند ولى اگر متولّى نسبت به مصالح مسجد مخالفت یا بى اعتنایى کند از حاکم شرع اجازه بگیرند.
سؤال: آیا مى توان زیرزمین متروکه مسجدى که هیچ استفاده اى از آن نمى شود را اجاره داد، و در آمد آن را صرف هزینه هاى مسجد کرد؟
جواب: جایز نیست.
سؤال: مقرّر گردید با تخریب و توسعه و تبدیل به احسن مسجدى که از نظر ساختمان عمر مفید خود را سپرى کرده، مصلاّى شهر ما احداث گردد. لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید.
الف) آیا حکم مسجد سابق در طبقات فوقانى یا تحتانى بناى جدید هم جارى است؟ آیا مى توان فضاى فوقانى آن بخش از شبستان جدید که جایگزین شبستان قدیم مى گردد را به استفاده جدیدى نظیر کتابخانه، کلاس آموزش و امثال آن اختصاص داد؟
ب) در بناى جدید ضرورت دارد بخش کمى از شبستان قدیم براى تعریض دیوارها، یا احداث ستون، یا مأذنه (گلدسته)، یا محل ایراد خطبه اختصاص داده شود. آیا این تصرّفات جایز است؟
جواب:
الف) احکام مسجد درباره آنچه روى زمین سابق ساخته مى شود، جارى است، ولى اگر زمین هایى اضافه گردد، تابع صیغه وقف جدید است; و امّا ساختن کتابخانه و مانند آن در صورتى که مزاحمتى با نمازگزاران نداشته باشد، اشکالى ندارد
ب) این گونه تصرّفات، که مزاحمتى با نمازگزاران ندارد، مانعى ندارد.
سؤال: مسجد محمّدیه واقع در سه راه موزه قم در طرح توسعه حرم مطهر حضرت معصومه(علیها السلام) قرار گرفته است. این اداره ناچار به واگذارى و تخریب ساختمان موجود مسجد و بازسازى مجدّد آن در دو طبقه به صورت هماهنگ با طرح حرم مى باشد. در این واگذارى به صورت کتبى شرط شده که در هر حال محدوده مسجد به عنوان مسجدیّت، باید براى همیشه ثابت و مشخّص بوده باشد. نظر حضرتعالى در این مورد چیست؟
جواب: در صورتى که مطمئن باشید مسجد مجدّداً بازسازى مى شود، و چیزى از آن کم و کاست نمى گردد، و بلایى که بر سر بعضى از مساجد آوردند بر سر آن نمى آورند، تخریب و بازسازى آن اشکالى ندارد.
سؤال: براى بهبود عبور و مرور بر اساس طرح تفصیلى شهر، شهردارىِ محلّ، اصرار بر عقب نشینى دیوار قبلى شبستان مسجد ـ در حدود نیم متر ـ دارد، در این مورد چه مى فرمایید؟
جواب: تا مجبور نشوید، عقب نشینى نکنید.
سؤال: مسجدى در محلّه ما وجود دارد که سابقاً حمّامى در جلوى آن قرار داشت، و بین حمّام و مسجد، کوچه اى فاصله شده بود. بر اثر مخروبه شدن حمّام و توسعه خیابان و احداث میدان، حمّام جزء خیابان شده و کوچه، جلوى مسجد و کنار میدان قرار گرفته است. از آنجا که این کوچه فعلا هیچ استفاده اى جز براى مسجد ندارد، قرار شد در صورت مجاز بودن، جهت نما و کفشدارى مسجد از آن استفاده شود. زمین مذکور متعلّق به افرادى است که به جهت خروج از کشور، یا عدم حیات مالکین اصلى و تعدّد ورثه تحصیل رضایت همگى آنها میسّر نیست. از طرفى زمین مسجد و حمّام سابق و کوچه، با رضایت خودشان و براى استفاده عموم ساخته شده بود. با توجّه به شرح بالا، الحاق کوچه به مسجد چه حکمى دارد؟
جواب: در صورتى که کوچه مزبور در حال حاضر هیچ استفاده اى براى عبور و مرور ندارد و میدان و خیابان، مشکل عبور و مرور را کاملا حلّ مى کند، و همان طور که نوشته اید، تنها فایده کوچه سابق این است که براى مسجد مورد استفاده قرار گیرد، در چنین شرایطى مانعى ندارد که از آن به نفع مسجد استفاده کنند.
سؤال: زمینى وقف مسجد شده، و طبق معمول قسمتى از آن تبدیل به حیاط، توالت و آبدارخانه، و قسمتى دیگر تبدیل به مسجد شده است، ولى به علّت تجدید بناء مقدارى از شبستان مسجد جزء حیاط شده یا بالعکس، آیا اشکال دارد؟
جواب: در صورتى که این کار به نفع مسجد و نمازگزاران بوده باشد اشکالى ندارد.
سؤال: مسجد کوچکى در فاصله 20 الى 30 مترى مسجد جامع قرار دارد که قبلاً داراى سقف و درب بوده و در تنگى وقت از آن استفاده مى شده است، اخیراً در اثر مرور زمان و عدم توجّه، به حالت مخروبه درآمده، و احتمالاً قسمتى از این مسجد در طرح خیابان و تعریض راه قرار مى گیرد، مضافاً به این که مورد بى احترامى از طرف بچّه هاى غیر ممیّز قرار مى گیرد، آیا جایز است مسجد مذکور نوسازى شود و به عنوان انبار مسجد جدید مورد استفاده قرار گیرد، یا باید به حالت مسجد برگردد؟ لازم به ذکر است که اگر به حالت مسجد برگردد، کمتر کسى در آن نماز مى گزارد؛ چون در چند قدمى آن، مسجد جامع محل مى باشد.
جواب: آن را طورى بسازید که هم قابل استفاده براى نمازگزاران باشد و اگر هم کسى حاضر به نماز در آن نبود بتوانند به عنوان انبار مسجد مجاور از آن استفاده کنند.
سؤال: مسجدى در تهران با بیش از 40 سال سابقه ساخت و عدم رعایت اصول فنّى ساختمان سازى وجود دارد که طبق نظر کارشناسان ساختمانى، فاقد مقاومت لازم در برابر حوادث احتمالى است و با توجّه به عدم وجود امکانات تأسیساتى در حال حاضر به هیچ وجه قابل استفاده براى نماز و فعّالیت هاى فرهنگى و مذهبى و کلاسهاى درسى و مانند آن نمى باشد. در نهایت اکثر اهالى مؤمن و متدیّن نمازگزار و هیأت امناى محترم، با بررسیهاى همه جانبه تصمیم به تخریب و ساخت مجدّد با طرّاحى مطلوب گرفته اند. استدعا داریم در موارد ذیل راهنمایى لازم را بفرمائید. الف: تخریب بناى موجود با توجّه به موارد فوق چه حکمى دارد؟ ب: مجوّز دفع ضایعات ساختمانى و فروش بعضى اقلام که نمى توان در مسجد جدید استفاده نمود و صرف درآمد حاصل از فروش آن در ساختمان جدید مسجد را صادر بفرمائید.
جواب: در فرض مسأله تخریب و تجدید بناى این مسجد مانعى ندارد؛ بلکه کار بسیار خوبى است. اگر ضایعات مربوطه در مساجد دیگر قابل استفاده نباشد، مجاز هستید آن را به فروش رسانده در همان مسجد مصرف کنید.
سؤال: مسجدى است در یکى از شهرها، که جهت اقامه نماز جماعت و برگزارى مجالس دینى، مخصوصاً در ماه مبارک رمضان مشکلاتى براى مؤمنین دارد. پشت مسجد باغچه اى در حدود دویست متر وجود دارد، که گویا در قدیم مردم مراجعات خود را در همین مکان نزد عالم محل مى بردند؛ به همین جهت محکمه نامیده شده است، امّا وقفنامه خاصّى ندارد، چند سال پیش شخصى یک نهال گردو در همین زمین کاشته است که الان سالى حدود چند هزار دانه گردو دارد، آن شخص نهال گردو را وقف نکرده، بلکه فقط جهت نیل به ثواب این کار را کرده است و اکنون که نیاز به توسعه مسجد است، لازم است درخت گردو قطع و آن زمین ضمیمه مسجد گردد، آیا اجازه مى فرمائید درخت گردو قطع و زمین محکمه ملحق به مسجد گردد؟
جواب: چنانچه باغچه متعلّق به مسجد است و توسعه مسجد براى نمازگزاران لازم مى باشد، قطع درخت مزبور اشکال ندارد.
سؤال: مسجدى است در یکى از شهرها، که جهت اقامه نماز جماعت و برگزارى مجالس دینى، مخصوصاً در ماه مبارک رمضان مشکلاتى براى مؤمنین دارد. پشت مسجد باغچه اى در حدود دویست متر وجود دارد، که گویا در قدیم مردم مراجعات خود را در همین مکان نزد عالم محل مى بردند؛ به همین جهت محکمه نامیده شده است، امّا وقفنامه خاصّى ندارد، چند سال پیش شخصى یک نهال گردو در همین زمین کاشته است که الان سالى حدود چند هزار دانه گردو دارد، آن شخص نهال گردو را وقف نکرده، بلکه فقط جهت نیل به ثواب این کار را کرده است و اکنون که نیاز به توسعه مسجد است، لازم است درخت گردو قطع و آن زمین ضمیمه مسجد گردد، آیا اجازه مى فرمائید درخت گردو قطع و زمین محکمه ملحق به مسجد گردد؟
جواب: چنانچه باغچه متعلّق به مسجد است و توسعه مسجد براى نمازگزاران لازم مى باشد، قطع درخت مزبور اشکال ندارد.
سؤال: مسجدى است در منطقه راوند کاشان که مدّتهاست مؤمنین در آن اقامه نماز مى کنند؛ در کنار آن کوچه اى قرار دارد که مربوط به بهدارى است و این کوچه احتیاج ضرورى به تعریض دارد، فعلاً هم مسجد تخریب شده تا تجدید بنا شود و از نظر نقشه شهردارى چهار متر عقب نشینى دارد. مستدعى است بفرمائید از نظر حکم شارع مقدّس آیا شهردارى مجاز به تعریض مى باشد؟
جواب: تصرّف در مسجد براى این گونه امور جایز نیست، مگر این که واقعاً ضرورتى ایجاب کند و شهردارى عوض آن را بدهد و صرف مسجد شود.
سؤال: خیّرى قطعه زمینى به نام مسجد اهداء نموده است؛ ولى نظر خویش را در مورد احداث سرویس بهداشتى، ایوان، چایخانه، حیاط و آشپزخانه بیان نکرده است، آیا مى شود در موقوفه فوق موارد بالا را احداث نمود؟
جواب: اگر این امور مورد نیاز مسجد است و در عرف محل جزء لوازم مسجد محسوب مى شود، مانعى ندارد.
سؤال: مسجد ما، به علّت قدمت بنا، رو به خرابى است. بدین جهت اهالى مى خواهند ساختمان آن را تجدید بنا کنند. بدین منظور، لازم است زمین مسجد به مقدار پنج متر، خاک بردارى شود، اگر این خاکها دور ریخته شود، اشکال دارد؟
جواب: چنانچه آن مسجد یا مساجد دیگر احتیاجى به آن خاک ندارند، و قابل فروش هم نیست، دور ریختن آن مانعى ندارد.
سؤال: با توجّه به وجود متولّى منصوص، افراد خیّر بدون حضور و اجازه ایشان دست به تغییر بنا و ساختمان سازى نموده اند. نمازگزاردن در محلّ جدید مسجد چه حکمى دارد؟
جواب: باید در این گونه موارد با اجازه متولّى محترم کار کنند; ولى اگر برخلاف آن کارى انجام شده، ضررى به نماز خواندن در مسجد و حتّى ساختمانهاى جدید نمى رساند.
سؤال: شخصی زمینی را برای مسجد واگذار می کند و آن را از زمین های خودش جدا می سازد، سپس مرحوم می شود. بعد که زمین را مسجد می سازند مقداری از آن را شبستان و مقداری از آن زمین را دستشویی درست می کنند. ساختن دستشویی در آن زمین چه حکمی دارد؟
جواب: ساختن دستشویی در آن جا اشکال ندارد و منظور واقف، مسجد و لوازم مسجد بوده است.
سؤال: مسجد جامع قدیمی در روستای ما وجود دارد که به وسیله خودیاری مردم ساخته شده است ولی از آن جا که بنای درستی نداشته و کوچک بوده فردی خیّر قسمتی از شبستان را که جزء نمازخانه است خراب نموده و می خواهد مسجد را وسعت دهد. او تصمیم دارد یک زیرزمین از همین قسمت گرفته و در آن سالن اجتماعات فرهنگی برای جوانان بسازد، در ضمن قسمت بالای زیرزمین یعنی طبقه همکف جزء نمازخانه شبستان است. آیا در قسمت زیرزمین می توان سالن فرهنگی و سرویس دستشویی ساخت؟
جواب: ساختن محلی در زیرزمین مسجد برای کارهای فرهنگی اسلامی و یا وضوخانه مانعی ندارد ولی ساختن توالت در آنجا جایز نیست مگر این که از ابتدای تاسیس مسجد و به هنگام وقف آن، چنین امری در نظر بوده باشد.
سؤال: یکی از روحانیون اصفهان بر روی بعضی از قبور تخت فولاد مشغول ساختن مسجد است و برای ساخت مسجد مذکور، قبور بعضی از علمای بزرگ قریه خوراسگان را نیز صاف نموده است. آیا نماز خواندن در چنین مسجدی صحیح است؟
جواب: در صورتی می توان قبرستان را تبدیل به مسجد کرد که در حال حاضر به هیچ وجه اجازه دفن در آن جا ندهند و ساختن مسجد موجب نبش قبر، مخصوصاً قبور علما نشود؛ ولی نماز خواندن در آن مسجد به هر حال جایز است.
سؤال: آیا ساخت مساجد با انگیزه های محلی و طیفی و سیاسی در نزدیک یکدیگر جایز است؟
جواب: ساختن مساجد نزدیک یکدیگر کار خوبی نیست و باید نیازها را در نظر بگیرند و از کشانیدن اختلافات به مساجد خودداری کنند.
سؤال: آیا ساخت مناره و گلدسته برای مسجد ضروری است؟
جواب: ضروری نیست ولی اگر باعث شکوه مسجد شود کار خوبی است.
سؤال: اگر زمینى غصبى به مرور ایّام به صورت مسجد درآمده باشد، آیا مى توان بالاى آن، طبقات دیگرى ساخت؟ مثلا در طبقه اوّل ساختمان مسکونى، و در دوّم کتابخانه عمومى، و در طبقه سوّم درمانگاه ساخت؟
جواب: هرگاه زمین به طور یقین غصبى باشد، هیچ یک از این تصرّفات درست نیست.
سؤال: آیا حسینه تولیت بردار است؟
جواب: در صورتی که اموالی داشته باشد تولیت بردار است.
سؤال: آیا مشورت کردن و جلب موافقت امام جماعت و متولّی مسجد در امور تبلیغی که در مسجد انجام می شود لازم است؟ و اگر مشورت نشود و یا موافقت آن ها جلب نشود، موجب هتک حرمت آن هاست؟
جواب: در صورتی که تبلیغ مناسب مسجد باشد و مزاحم نمازگزاران نباشد، مشورت لازم نیست؛ ولی بهتر است که در این امور به امام مسجد احترام بگذارند و با او مشورت شود.
سؤال: مبالغى پول جهت ساختمان و تعمیر مسجدى جمع آورى شده که پس از مصارف لازمه، مقدارى از آن پول ها موجود و در اختیار شخص امینى است، مسجد در حال حاضر احتیاج ندارد؛ ولى بعدها احتیاج بیشترى خواهد داشت. الف: آیا مى شود با آن پول معامله انجام داد و سود آن براى مسجد باشد؟ ب: آیا اجازه مى فرمائید آن پول در یکى از صندوق هاى قرض الحسنه، جهت رفع احتیاجات مؤمنین، قرار گیرد؟ ج: آیا مى شود پول مزبور را در بانکى به حساب سپرده بلند مدّت یا کوتاه مدّت سپرد؟ د: امام جماعتى در آن مسجد در تمام ایّام سال و ماه رمضان بدون چشم داشتى نماز جماعت مى خواند و مسئله مى گوید و مردم را ارشاد مى کند و مسجد عایدات دیگرى ندارد، آیا جایز است مبالغى از آن پول را به امام جماعت داد؟
جواب: مصرف کردن این پول تنها در صورتى جایز است که رضایتِ دهندگان پول نسبت به آن جلب شود؛ ولى حفظ آن در صندوق قرض الحسنه یا سپرده بانکى براى آینده مانعى ندارد.
سؤال: به نظر حضرتعالى جهت رشد و استفاده بهینه از مساجد، هیئت اُمناء باید چه شرایطى داشته باشند؟
جواب: باید افرادى متدیّن، خوش نام، مدیر و مدبّر باشند، و بتوانند امور مسجد را به بهترین وجهى اداره کنند.
سؤال: هیئت امناء مسجد چگونه انتخاب مى شوند؟
جواب: مردم آن محلّ و امام جماعت مسجد مى توانند با اجازه حاکم شرع، هیئت امنائى از افراد صالح، براى تمشیت امور مسجد انتخاب کنند.
سؤال: آیا سازندگان و بانیان مسجد مى توانند مانع فعالیتهاى فرهنگى، دینى در مسجد شوند؟ و آیا امام جماعت مى تواند در امر تعیین هیأت امناء یا برکنارى آنها دخالت نماید؟
جواب: پس از تحقّق وقف مسجد کلیّه کارهائى که موجب تقویت برنامه مسجد و مراسم نماز و نشر حقایق تشیّع در آن است، احتیاج به اجازه دیگران حتّى واقف یا متولّى ندارد، همچنین نماز و اقامه جماعت؛ و اگر هیئت امناء از طرف واقف یا واقفین براى حفظ مسجد و اموال آن تعیین شده اند، کسى نمى تواند آنها را عزل کند.
سؤال: حدود اختیارات امام جماعت، هیئت امناء، متولّى و واقف مسجد را مشخص فرمائید، تا در کارهاى یکدیگر تداخل نکنند و از بروز اختلاف جلوگیرى شود.
جواب: مسجد تعلّق به همه مسلمانان دارد، و کسى نمى تواند محدودیّتى در آن قائل شود، و اگر حفظ مسجد و نگهدارى اموال و نظم برنامه هاى آن احتیاج به مدیرانى دارد، هیئتى از طرف حاکم شرع براى این کار تعیین مى شود.
سؤال: متولّى مسجد داراى چه مسؤولیّتى است؟ و در قبال مسجد چه وظایفى دارد؟ آیا اداره مسجد و برنامه هاى آن به عهده متولّى است، یا هیئت امناى مسجد این مسؤولیّتها را به عهده دارد؟
جواب: وظیفه متولّى آن است که اگر مسجد موقوفاتى دارد، آنها را حفظ نموده، و صرف مسجد کند، و بقیّه امور مربوط به نمازگزاران است.
سؤال: اگر هیئت امناى مسجد یا حسینیه اى بگویند: «ما راضى به برگزارى کلاس قرآن در مسجد یا حسینیّه نیستیم» آیا رعایت نظر آنها لازم است؟
جواب: رعایت نظر آنها در این گونه موارد لازم نیست، ولى بهتر است هماهنگى برقرار گردد و در هر حال مزاحمتى براى نمازگزاران به وجود نیاید.
سؤال:
- درآمد مسجدی که از مخارج آن بیشتر است را در چه راهی میتوان استفاده کرد؟
- آیا برگزاری مسابقه حفظ یا قرائت قرآن در شهر و پرداخت هزینه های آن از قبیل تبلیغات، مسابقه و یا اعطای جوایز به ممتازین البته به نام مسجد و در خود مسجد مجاز است؟
- آیا میتوان مثلا به اشخاصی که نیازمند هستند به صورت قرضی یا بلا عوض کمک نمود؟
جواب: در درجه اول این درآمدها را برای برنامه های فرهنگی و جوایز آن در خود مسجد صرف نمایید و سپس می توانید برای افراد نیازمندی که به مسجد رفت و آمد دارند هزینه نمایید.
سؤال: آیا جمع آورى پول در مساجد، جهت امام جماعت یا بناء مسجد یا غیر اینها، جایز است؟ مورد مصرف آن چیست؟
جواب: در صورتى که به صورت آبرومندانه باشد اشکالى ندارد و طبق وکالتى که مردم داده اند در مصارفش صرف کنید.
سؤال: اشخاصى، مقدارى از شبستان داخل مسجد را در یکى از شهرستانها به صورت مغازه مانندى درآورده و از آن براى نوارفروشى و کتابفروشى استفاده مى نمایند، آیا انجام چنین کارى در مسجد از نظر شرعى صحیح است؟
جواب: هرگاه این کارها داخل مسجد باشد و در طریق نشر فرهنگ اسلامى قرار گیرد و کمک به اهداف مسجد کند و مزاحم نمازگزاران نباشد مانعى ندارد، و اگر آن را از مسجد جدا کرده و محلّ کسب و کار قرار داده اند جایز نیست و باید آن را بازگردانند.
سؤال: آیا وسایلى را که متعلّق به مسجد است ولى مورد نیاز نیست، مى توان فروخت و پول آن را خرج مسجد کرد؟
جواب: چنانچه آن وسایل مورد نیاز نباشد بفروشید و صرف همان مسجد کنید زیرا در این گونه موارد آنچه اقرب به نظر واقف یا باذل است صرف در همان مسجد است و اگر آن مسجد احتیاج ندارد مى توانید در سایر مساجد صرف کنید.
سؤال: پولهاى ختم و فاتحه خوانى باید به چه مصرفى برسد؟ آیا خادم هم حقّى دارد؟
جواب: پولهاى ختم و فاتحه خوانى باید زیر نظر متولّى یا امام جماعت (هرکدام که نظارت بر این کار دارند) صرف مصالح مسجد گردد. خادم مسجد نیز مى تواند به مقدار متعارف با نظر آنها مصرف کند ولى توجّه داشته باشید پولى در مقابل استفاده از مسجد نمى توان گرفت مگر این که افراد با رضایت خود چیزى بدهند و یا در برابر خدماتى که انجام مى شود بگیرند.
سؤال: اگر مسجدى فرش یا لوازم اضافى داشته باشد آیا در صورت نیاز نداشتن مساجد دیگر، مى توانند به مستحق بدهند؟
جواب: جایز نیست ولى مى توان آن را فروخت و در نیازمندیهاى مشابه آن مسجد مصرف کرد.
سؤال: در بعضى از مساجد شهر اردکان تعدادى قرآن خطّى و حزب قرآن مجید وجود دارد که اکثر آنها خراب و ناقص گردیده و بقیّه در حال از بین رفتن است و حتى ممکن است به سرقت برود آیا جایز است که به عنوان امانت به نام همان مسجد در موزه اردکان نگهدارى شود؟
جواب: اگر در مسجد قابل استفاده نیست یا در حال از بین رفتن است مى توان آن را تبدیل به احسن کرد یعنى به موزه یا غیرموزه بفروشند و به جاى آن قرآن نو خریدارى کنند و وقف آن مسجد کنند.
سؤال: آیا وقف کردن اجناسى که احتمال سرقت آن زیاد است، و همین امر سبب مى شود که اغلب اوقات درِ مسجد بسته باشد، صحیح است؟
جواب: چنین وقفى اشکال ندارد; و وظیفه مردم آن است که از آن مواظبت کنند.
سؤال: فروختن برخى از اجناس، که مورد نیاز مسجد نیست، یا امروزه استفاده از چنان وسایلى متعارف نمى باشد، و در مساجد دیگر نیز به همین جهت قابل استفاده نیست (مانند فرش کهنه، یا بخارى نفت سوز) چه حکمى دارد؟
جواب: در فرض مسأله فروختن آن اجناس و تهیّه اجناس مورد لزوم مانعى ندارد; ولى اولویّت با اجناس مشابه است (مثلا فرش نو به جاى فرش کهنه)
سؤال: فرش یا وسیله دیگرى از مسجد، که از ارزش بسیار بالایى برخوردار است، اگر مورد استفاده قرار گیرد، در مدّت بسیار کوتاهى ارزش آن به مقدار زیادى کاهش مى یابد، در صورتى که فروش آن به نفع مسجد باشد، آیا فروش آن جایز است؟
جواب: در فرض مسأله، فروش آن اشکالى ندارد، و مانند مسأله قبل عمل شود.
سؤال: فرش یا وسیله دیگرى از مسجد، که از ارزش بسیار بالایى برخوردار است، اگر مورد استفاده قرار گیرد، در مدّت بسیار کوتاهى ارزش آن به مقدار زیادى کاهش مى یابد، در صورتى که فروش آن به نفع مسجد باشد، آیا فروش آن جایز است؟
جواب: در فرض مسأله، فروش آن اشکالى ندارد، و مانند مسأله قبل عمل شود.
سؤال: فروش فرشهاى مسجد که داراى اندازه هاى متفاوت و رنگهاى مختلف است، به منظور یک نواخت کردن آنها و ایجاد جذّابیّت بیشتر، که در نهایت سبب جذب افراد بیشترى به مسجد خواهد شد، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر فرشها وقف مسجد باشند، چنین کارى جایز نیست، چون ضرورتى ندارد. ولى اگر ملک مسجد باشد، این کار مانعى ندارد. (ملک مسجد مانند وسایلى که از درآمد موقوفه و مانند آن خریدارى مى شود)
سؤال: امام جماعتى از منزل موقوفه مسجد در طول سالیان حضورش در آن مسجد، استفاده نموده است، در حالى که خود، صاحب منزل شخصى مى باشد. آیا مى تواند پس از ترکِ منزلِ مسجد، و انتقال به منزل شخصى خویش، این منزل موقوفه را به شخص ثالثى اجاره داده و خود، مال الاجاره را تملّک کند؟
جواب: چنانچه منزل براى سکونت امام جماعت مسجد ساخته شده، اجاره آن جائز نیست; مگر آن که امام جماعت از آن استفاده نکند و بلا مصرف بماند; در این صورت مى توان آن را اجاره داد و مال الاجاره آن را صرف نیازهاى مسجد کرد، و اگر امام جماعت ناچار است در جاى دیگرى خانه اجاره کند، مى توان مال الاجاره آن خانه را از این وجه پرداخت کرد; ولى در صورتى که منزل ملکى داشته باشد، مال الاجاره به او تعلّق نمى گیرد.
سؤال: استفاده از امکانات مسجد، اعمّ از ظروف آشپزخانه و مانند آن، در مراسم ختم افراد (چه در داخل مسجد و چه در بیرون مسجد) چه حکمى دارد؟
جواب: جایز نیست; مگر این که نظر واقفین عامّ بوده باشد، یا عرف محلّ چنین اقتضا کند.
سؤال: اگر نذر داشته باشیم که به مسجدی فرش هدیه دهیم ولی بعد متوجه شویم که احتیاج به فرش ندارد آیا می توانیم پول آن را به جای مورد نذر بدهیم؟
جواب: می توانید چیز دیگری از احتیاجات مسجد را برای مسجد بخرید.
سؤال: آیا از صندوق نذورات مساجد یا از درآمد موقوفات آن می توان افطاری داد؟ مصرف آن برای روحانی و مداح و خادم مسجد چه حکمی دارد؟
جواب: نذروات باید مطابق نیت نذر کننده و موقوفات مطابق وقف نامه مصرف شود.
سؤال: تعدادی ظروف و فرش و دیگر وسایل کهنه و غیر قابل فروش مصرف متعلق به مسجد روستایی می باشد، به علت کمی جا و عدم نیاز مسجد به آنها تکلیف بعضی از آنها که به علت فرسودگی به فروش نمی رسند چیست؟
جواب: اگر مورد نیاز آن مسجد و مساجد دیگر نباشد می توان آن را به فقرا داد.
سؤال: مقداری تیر آهن، درب و پنجره و سایر وسایل از مسجدی قدیمی به جای مانده است. آیا می توان آن ها را به فروش رسانید و خرج خود مسجد کرد؟ با تجه به این که درب و پنجره ها به درد مسجد جدید نمی خورد.
جواب: اگر امکان دارد از عین آن در مسجد دیگری استفاده کنند، این کار مقدم است و اگر به درد مسجد دیگر نمی خورد، بفروشند و صرف همان مسجد اصلی کنند.
سؤال: منزلی که با مسجد مقداری فاصله دارد وقف مسجد شده است و آن را تبدیل به آشپزخانه مسجد کرده اند و مدتی نیز مورد بهره برداری قرار گرفته است ولی اکنون زمینی که در جنب مسجد است، وقف آن مسجد شده و قرار است آشپزخانه مسجد شود. آیا جایز است آشپزخانه سابق را بفروشند و پول آن را صرف آشپزخانه جدید کنند؟
جواب: اگر وقف مسجد شده، فروختن آن جایز نیست؛ بلکه می توانند اجاره دهند و درآمد آن را صرف آشپزخانه جدید کنند و اگر ملک مسجد است، می شود آن را فروخت و صرف آشپزخانه جدید کرد.
سؤال: اگر انسان سهواً خسارتی به یک قسمت از مسجد وارد کند، آیا باید حتماً خسارت را جبران کند؟ اگر متولّی اجازه دهد که خسارت را نپردازد چه حکمی دارد؟
جواب: باید خسارت را جبران کند؛ مگر این که متولّی یا دیگری به جای او این کار را انجام دهد.
سؤال: اگر کسی فرشی را بخرد و بعد از خریدن ببیند در پشت آن نوشته شده است: «وقف مسجد امام حسین (علیه السلام)» و او نداند که این مسجد کجاست، تکلیف او چیست؟
جواب: احتیاط آن است که تحقیق کند، اگر مسجدی در آن منطقه یا در آن جا به نام امام حسین (علیه السلام) است، تحویل آن جا بدهد و اگر نیست به یکی از مساجد دیگر بدهد.
سؤال: اگر کسی فرشی را بخرد و بعد از خریدن ببیند در پشت آن نوشته شده است: «وقف مسجد امام حسین (علیه السلام)» و او نداند که این مسجد کجاست، تکلیف او چیست؟
جواب: احتیاط آن است که تحقیق کند، اگر مسجدی در آن منطقه یا در آن جا به نام امام حسین (علیه السلام) است، تحویل آن جا بدهد و اگر نیست به یکی از مساجد دیگر بدهد.
سؤال: اگر کسی فرش یا لوازم دیگری را از سارقی بخرد و بعد معلوم شود از اموال مسجد بوده که سارق آن را به سرقت برده است، وظیفه او چیست؟
جواب: وظیفه او این است که آن وسایل را به مسجد بازگرداند و اگر قدرت داشته باشد می تواند وجه خود را از سارق بازپس بگیرد.
سؤال: حکم افرادی که مثلا مهر یا تسبیح وقف شده برای مسجدی را برمی دارند چیست؟
جواب: چنانچه می توانند به هر طریقی حتی با کمک افراد دیگر آن را بازگردانند ولی اگر به هیچ عنوان ممکن نیست، قرار دادن در مسجد دیگری برای استفاده در همان مورد اولویت دارد.
سؤال: فعّالیّت اقتصادى در مسجد، جهت رونق امور مساجد چه صورتى دارد؟ براى مثال ما در منطقه جنوب تهران در آشپزخانه وسیع و مجهّز مسجد اقدام به پخت غذا براى مراسم مختلف مؤمنین مى نمائیم و درآمد حاصله را پس از پرداخت اُجرت آشپز، صرف امور جاریه مسجد مى نمائیم. آیا این کار مشروع است؟
جواب: چنانچه آشپزخانه مختصّ به مسجد باشد جایز نیست؛ ولى اگر از روز اوّل به نیّت عام ساخته شده است، مانعى ندارد.
سؤال: شخصى در مسجد جهت نماز جماعت جانمازى گذاشته و بیرون رفته و جماعت برپا شده و صاحب آن مراجعت نکرده است، در این صورت به محض منعقد شدن نماز جماعت حقّ او از آن مکان ساقط شده و دیگرى مى تواند جاى او را تصرف کند؟
جواب: احتیاط آن است که تا رکوع رکعت اوّل مهلت دهد اگر نیاید حق دارد.