اگرچه رسانه های امنیتی نیجریه هدف از حملات را واکنش ارتش به اهداف برخی شیعیان مبنی بر احتمال ترور یکی از فرماندهان ارتش عنوان نموده اند، با این حال تداوم رویه سرکوب شیعیان و افزایش آن در ماه های اخیر حکایت از یک اقدام سازماندهی شده برای مقابله با اقلیت شیعیان نیجریه دارد.
جمهوری فدرال نیجریه با 170 میلیون نفر جمعیت پر جمعیت ترین کشور قاره آفریقا است که در غرب این قاره واقع شده است. نیمی از جمعیت این کشور را مسلمانان و نیمی دیگر را مسیحیان تشکیل می دهند، مسلمانان عموما در نیمه شمالی و مسیحیان در نیمه جنوبی سکونت دارند. نیجریه به دلیل تنوع فراوان قومی و نژادی طی چند سال گذشته شاهد درگیری‌های زیادی بوده‌است.
مسلمانان با وجود آن که نیمی از جمعیت نیجریه را تشکیل می دهند، عموما نسبت به مسیحیان این کشور به دلیل حمایت دول غربی از این بخش از جامعه در تبعیض قرار دارند. در سال اخیر و در دموکراتیک ترین انتخابات برگزار شده در نیجریه محمدو بوهاری ژنرال بازنشسته ارتش نیجریه، از حزب کنگره ترقی‌خواه به عنوان رئیس جمهور این کشور انتخاب شد.
عموم جمعیت مسلمانان نیجریه را مسلمانان سنی مذهب مالکی تشکیل می دهند، با این حال شیعیان در نیجریه بزرگترین جامعه شیعه در آفریقا هستند. اگرچه آمار دقیقی از جمعیت شیعیان وجود ندارد با این حال براورد حکایت از حضور هفت تا ده میلیون نفری شیعیان در این کشور آفریقایی دارد.
عموم جمعیت ده میلیونی شیعیان نیجریه تحت تاثیر انقلاب اسلامی و با تلاش شیخ زکزاکی به تشیع گرویده اند.
شیعیان نیجریه بیش از هر جای دیگر در قاره آفریقا متاثر از انقلاب اسلامی در ایران بودند. با آن که قاطبه مسلمانان نیجریه به لحاظ تاریخی از اهل تسنن می باشند، درست از اواسط دهه هشتاد میلادی (پس از وقوع انقلاب 1979 در ایران) شاهد رشد روز افزون شیعیان و گرویدن اهل تسنن به مذهب شیعه جعفری می باشیم. جامعه شیعه نیجریه به صورت بارز تصاویر رهبران و مراجع تقلید شیعه ایرانی را در حسینیه‌ها و مساجد و مجالس خود نصب می‌کنند. شیخ ابراهیم زکزاکی رهبر شیعیان نیجریه که به ایران علاقه بسیاری دارد، بارها به جمهوری اسلامی ایران سفر کرده (آخرین بار در ابتدای سال ۱۳۹۳ش به قم و تهران) و کاملا متاثر از افکار شیعیان ایرانی است.
شیخ زکزاکی بارها خود را مرید حضرت امام و مقام معظم رهبری نامیده است.
شهر کادونا مهمترین شهر شیعه نشین نیجریه است. در این شهر می توان آثار و بناهای قدیمی مربوط به قرن 19 میلادی یعنی زمان ورود اسلام به نیجریه را مشاهده کرد. این شهر مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفته زیرا میزبان دفاتر اسلامی بسیاری از جنبش اسلامی شیعه نیجریه است.
در گذشته، این جنبش، کوچک و محدود بود اما هم اکنون گسترش یافته و افراد زیادی عضو آن شده و به جنبش بزرگی تبدیل شده است.
شیخ ابراهیم زکزاکی کیست؟
شیخ ابراهیم زکزاکی یکی از مبارزانی است که با همت و تلاش بی وقفه اش، نقشی بزرگ در گسترش اندیشه های حضرت امام(ره) در غرب آفریقا و به ویژه، در کشور نیجریه داشته است. او به عنوان رهبر شیعیان نیجریه طی نزدیک به چهار دهه فعالیت در این کشور، میلیون ها نفر از مردم نیجریه را با انقلاب اسلامی و مکتب اهل بیت(ع) آشنا کرده است.
شیعیان نیجریه توامان از سوی ارتش و بوکوحرام تحت فشارند.
شیخ زکزاکی متولد 1953 میلادی و رهبر کنونی جنبش اسلامی نیجریه است. وی که فارغ التحصیل رشته اقتصاد است در دهه های هشتاد و نود میلادی بارها بازداشت شده با این حال فعالیت های گسترده او زمینه جذب میلیون تن را به تشیع فراهم آورد. گفته می شود که این مساله باعث حملات شدید برخی گروه های اسلامی افراطی به او شده است. وی همچنین عضو مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت(ع) است.
شیخ ابراهیم زکزاکی در رابطه با علاقه خود به انقلاب اسلامی ایران و تاثیرات این انقلاب بر محیط پیرامونی و مناطق مسلمان نشین چنین می گوید: «غرب و به ویژه آمریکا، طی بیش از سه دهه گذشته تمام تلاش خود را برای جلوگیری از رشد و نفوذ انقلاب اسلامی به کار گرفته است. غربی ها، زمانی که انقلاب اسلامی در شُرُف پیروزی بود نیز کوشیدند راه را بر موفقیت آن سد کنند؛ اما نتوانستند. آن ها از تمام توان و ابزارهایشان استفاده کردند، کودتا و جنگ به راه انداختند، شاید بتوانند این حرکت بزرگ و جهانی را متوقف کنند. گمان غربی ها این بود که انقلاب اسلامی ایران، مشابه همان انقلاب هایی است که در اقصی نقاط جهان، با حیله ها و ترفندهای استکبار جهانی نابود شده یا به انحراف کشیده شده است. باطل بودن این گمان خیلی زود برای غرب آشکار شد. آن ها نتوانستند به اهداف شوم خود برسند. غرب وقتی که دید از نابودی و به انحراف کشیدن انقلاب اسلامی عاجز است، کوشید آن را در مرزهای ایران محدود کند و اجازه ندهد تفکر و اندیشه انقلاب اسلامی در جهان و به خصوص در سایر کشورهای اسلامی منتشر شود؛ اما به خواست خداوند، تاکنون نتوانسته اند به این هدف خود برسند. با وجود همه فشارها و محدودیت ها، انقلاب اسلامی با رسالت جهانی اش، امروز در سراسر دنیا نفوذ قابل توجهی پیدا کرده است و با اقتدار به راهش ادامه می دهد.»
شیخ زکزاکی در رابطه با امام خمینی (ره) می گوید: «تنها شخصیتی که دین را با مختصات انقلابی معرفی کرد و نشان داد اسلام می تواند هدایت کننده ملت های در بند برای رهایی از ظلم ستمگران باشد، حضرت امام(ره) بود.»
شیخ زکزاکی برای رهبر انقلاب نیز احترام خاصی قائل است به‌طوری‌که تصویری از مقام معظم رهبری را روی میز کار خود قرار داده است و تأکید دارد که شیعیان نیجریه نیز احترام خاصی برای آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان مقتدای شیعیان در جهان قائل باشند.
حمله مرگ بار ارتش دست کم به مرگ 300 تن انجامیده است.
شیخ زکزاکی در پاسخ به خبرنگار بی بی سی فارسی و وقتی از او پرسیده شد آیا حمله نظامی به ایران تاثیری بر نیجریه خواهد داشت یا خیر گفت: «نه تنها بر نیجریه بلکه بر همه جهان تاثیر خواهد داشت.»
رشد تروریسم سلفی و ایزوله شیعیان
سال 2000 گروهی در نیجریه به بهانه مقابله با آن چه تحصیل غربی می نامیدند به مقابله با دولت مرکزی پرداخته و نیجریه را وارد بحران ساختند، بحرانی که اکنون و با گذشت بیش از 15 سال نه تنها کاهش نیافته بلکه به گونه ای چشمگیر رشد یافته است. با وجود پذیرش دولت مبنی بر اجرای قوانین اسلامی در شمال نیجریه، تروریست های وفادار به القاعده خواهان اجرای قوانین در سراسر نیجریه آن هم به گونه ی مورد تفسیر خود شدند، امری که زمینه گسترش درگیری ها را در این کشور فراهم آورده و تا کنون مرگ دست کم هزاران نفر منجر شده است.
رهبر شیعیان نیجریه بارها نسبت به تحرکات رژیم صهیونیستی و آمریکا جهت نابودی شیعیان این کشور هشدار داده بود.
گروه سلفی بوکوحرام که در ماه های پیشین با ابوبکر البغدادی رهبر گروه تروریستی داعش بیعت نمود در راس گروه های تروریستی فعال در نیجریه می باشد که هم اکنون مناطق وسیعی از شمال شرقی این کشور را به تصرف خود درآورده است. رشد تروریست های سلفی زندگی را بیش از پیش برای جامعه شیعه نیجریه در تنگنا قرار داده است.
از زمان قدرت گیری بوکوحرام به مرور بر میزان حملات تروریستی بر علیه شیعیان نیجریه افزوده شده است. در آخرین مورد از این رخدادها، دوهفته پیش طی یک حمله انتحاری حدود 20 مسلمان شیعه درشهر کانو، درنزدیکی زاریا، کشته شدند. آن حمله به بوکوحرام، گروه تندرو نیجریه ای نسبت داده شد.
رهبر جنبش اسلامی نیجریه در مراسم جشن عید سعید غدیر خم امسال با افشاری توطئه گروه بوکوحرام نسبت به ربوده شدن زنان و دختران مدرسه چیبوک ( شیعیان) توسط عناصر این گروه تکفیری هشدار داد. شیخ زکزاکی از بانوان درخواست کرده بود که برای شرکت در مراسم‌های حسینیه بقیة الله به صورت دسته جمعی و قبل از غروب آفتاب حرکت کنند.
پروژه مهار شیعه
حملات روزهای اخیر به منطقه شیعه نشین زاریا، اولین حملات ارتش نیجریه علیه اقلیت ساکن این کشور نمی باشد. پیشتر و به گونه ای مکرر ارتش به بهانه های مختلف مبادرت به حمله و سرکوب جامعه شیعه نموده است. در آخرین نمونه از این دست (پیش از حملات اخیر)، ارتش با حمله به دفتر شیعیان در کادونا ضمن بازداشت شماری از رهبران شیعه، با شلیک گلوله پنج تن را کشته و شماری را مجروح نمودند. سال گذشته نیز در مراسم راهپیمایی روز جهانی قدس در شهر زاریا نیروهای نظامی نیجریه با حمله به صفوف راهپیمایی کنندگان اقدام به تیراندازی کردند که منجر به شهادت ۳۳ نفر از جمله «احمد زکزاکی»، «حمید زکزاکی» و «محمود زکزاکی» سه فرزند شیخ ابراهیم زکزاکی شدند.
شیخ محمد محمود توری معاون رهبر شیعیان نیجریه در میان شهدای حمله ی اخیر بوده است.
شیخ ابراهیم زکزاکی تا پیش از حملات روزهای اخیر و پس از شهادت سه تن از فرزندانش به دست نیروهای ارتش بارها نسبت به سوء قصد مقامات امنیتی به جان خود و شیعیان شهر زاریا مرکز ایالت کادونا هشدار داده است. رهبر شیعیان نیجریه در خصوص شهادت سه فرزند خود علی، احمد و حمید می گوید: «بیشتر کشته شده‌ها از جمله فرزندان من دانشجو بودند. این اتفاق شبیه آنچه در فلسطین رخ می‌دهد بود. این اتفاق توسط اسرائیل و مزدوران آن‌ها رخ داد حتی گلوله‌های شلیک شده نیز اسرائیلی بود.»
سه فرزند شیخ زکزاکی پیشتر توسط ارتش به قتل رسیده بودند، گفته می شود یکی از فرزندانش نیز در حمله ی دوروز گذشته شهید شده است.
شیخ الزکزاکی بارها از فساد سیاسی دولت نیجریه به شدت انتقاد کرده بود و روابط نیجریه با رژیم صهیونیستی و تبادل اطلاعات میان سازمان های امنیتی دو طرف و همچنین روابط بوکوحرام با برخی از فرماندهان ارتش نیجریه را فاش کرده بود.
در راستای سیاست فشار بر شیعیان نیجریه، روز شنبه (دو روز پیش) ابتدا یک گروه حقوق بشری تحت عنوان کمیسیون اسلامی حقوق بشر گزارش کرد نیروهای ارتشی به روی کسانی که در یک مراسم ختم در شهر زاریا از توابع ایالت کادونا شرکت کرده بودند آتش گشودند و حدود ۳۰ نفر را کشتند. بنا بر اعلام جنبش اسلامی نیجریه، بعد از این درگیری خودروهای مسلح و نیروهای نظامی به محل سکونت ابراهیم زکزاکی، رهبر این گروه از شیعیان در شهر زاریا، حمله کرده و آن را محاصره نموده اند، برخی گزارش نیز از بازداشت ایشان حکایت دارد. گفته می شود در خلال درگیری های روزهای اخیر قریب به سیصد تن از شیعیان نیجریه به دست نیروهای دولتی به قتل رسیده اند که همسر و یکی از فرزندان شیخ ابراهیم زکزاکی و هم چنین شیخ محمد محمود توری رهبر مرکز ایالت کانو و معاون زکزاکی، دکتر مصطفی سعید مدیر رسانه‌ای جنبس ایلامی، ملام ابراهیم عثمان سخنگوی گروه و جمای گیلیما رهبر ارشد بانوان گروه نیز در میان شهدا می باشند.
هارون بیناوی فعال سیاسی در نیجریه در پاسخ به اینکه چرا ارتش به منزل شیخ زکزاکی حمله کرده است، گفت: به دلیل افزایش محبوبیت او و پیامی است که او با خود برای مردم دارد. اخیرا در مراسم اربعین در شهر زاریا (در حسینیه بقیة الله) بیش از پنج میلیون نفر تجمع کردند.
حسینیه «بقیة الله» در شهر زاریا در ایالت کادونا در شمال نیجریه امسال در روز اربعین شاهد باشکوه‌ترین تجمع راهپیمایی و تجمع شیعیان بود.
فعالیت خشونت آمیز ارتش در سرکوب اقلیت شیعه در حالی است که تروریست ها بوکوحرام روزانه بر میزان متصرفات خویش افزوده و ارتش ضمن ناتوانی در برخورد با آنان از اتحادیه آفریقا و نیروهای مسلح کشورهای همجوار درخواست کمک نموده است.
با وجود تشدید حملات بر علیه شیعیان، روزانه بر گرایش به مذهب جعفری در نیجریه افزوده می شود.
شیعیان نیجریه در طول سه دهه اخیر زندگی مسالمت آمیزی را در کنار مسیحیان و اهل تسنن سپری نموده و در هرگونه کمک مالی و معنوی در امور خیرینه امتناع نورزیده اند، با این حال به نظر می آید که حملات فوق به گونه ای حساب شده و هدفمند صورت گرفته است.
دو شب گذشته خیابان های شهرهای مختلف نیجریه شاهد تجمع شیعیان در حمایت از شیخ ابراهیم الزکزاکی بوده است.
سرکوب هم زمان اقلیت شیعه توسط ارتش و بوکوحرام در حالی است که برخی آگاهان از چراغ سبز دول استعمارگر نظیر بریتانیا، آمریکا و رژیم صهیونیستی نسبت به این امر خبر داده و دلیل آن را نگرانی این رژیم ها از توسعه جامعه شیعه در غرب آفریقا و نفوذ جمهوری اسلامی در این منطقه دانسته اند. گفته می شود که عناصر مهاجم به خانه شیخ زکزاکی و حسینیه بقیه الله به جریان های وهابی و سلفی نزدیک بوده اند.