مسجد جامع قزوین از بزرگ‌ترین مساجد ایران و کهن ترین مسجدجامع ایران است که بنای نخست آن بر روی آتشکده‌ای ازدوران ساسانیان ساخته شده است.
مسجد جامع قزوین از بزرگ‌ترین مساجد ایران و کهن ترین مسجدجامع ایران است که بنای نخست آن بر روی آتشکده‌ای ازدوران ساسانیان ساخته شده است.
به گزارش اتاق خبر و به نقل از کجارو، مسجد جامع قزوین بنایی به سبک چهار ایوانی است که در شهر قزوین واقع شده و در ورودی اصلی آن در خیابان شهدا (سپه سابق) است. این بنا به فرمان هارون الرشید در سال ۱۹۲ هجری ساخته شده است. در یورش مغولان به قزوین، ازآنجاکه مهمترین مسجدشهربود، بخشی از آن (از جمله ایوان جنوبی) تخریب شد، ولی در دوره‌های پسین ترمیم گردیده است.
جا نمایی مسجد جامع قزوین بروی نقشه
نمایی از گنبد زیبای مسجد جامع قزوین
اطلاعات معماری
این مکان مقدس در چهار جهت در ورودی و صحن دارد که در هر کدام از صحن ها ایوان بسیار بزرگی ساخته شده است. عالی ترین معماری اسلامی و سنتی را می توان در گنبد بسیار زیبای مسجد و در مناره ها و صحن های آن مشاهده کرد. سبک معماری آن به دوران سلجوقی و صفویه بر می گردد. گنبد فیروزه ای و مناره های کاشیکاری شده مسجد با ارتفاع زیاد از دوردست چشم ها را به خود جلب می کند. این بنای عظیم و تاریخی وسعتی بیش از ۳۵۰۰ متر دارد.
نمایی از دید بالای مسجد جامع قزوین
پرسپکتیو و نمای سه بعدی از مسجد جامع قزوین
گنبد بزرگ مسجد آجری بوده و در قسمت جنوبی مسجد واقع شده است. این گنبد موقعی که از پائین به آن نگریسته می شود بسیار مرتفع و بزرگ با تزئینات زیبا و چشم نواز است. در قسمت جنوبی مسجد محرابی زیبا پوشیده از سنگ مرمر درست شده است که اطرافش را با کاشی های رنگارنگ تزئین کرده اند و در فاصله کمی از آن منبری از جنس سنگ وجود دارد که خیلی هم زیبا است. روی دیوار آن در جا های خاص به شکل کتیبه وجود دارد که روی هر کدام از آنها به خط های زیبای قدیمی گچبری شده است. روی یکی از این کتیبه ها سوره مبارکه بقره بطور کامل به صورت برجسته نوشته شده که دو سمت محراب را در بر گرفته است. بنا به گفته ها بنای مسجد عتیق تا قبل از دوران صفویه به این وسعت نبوده، بلکه خیلی کوچک بوده و پس از حمله مغولان به ایران به آتش کشیده می شود، اما آسیب جدی نمی بیند. در دوران حکومت صفویه بازسازی شده و بر بنای آن نیز افزوده می شود. در زمان قاجاریه و در دوره حاکمیت سعدالسلطنه نیز قسمتی از بنا بازسازی می شود که به شکل کنونی درآمده است.
تصویری از ایوان اصلی مسجد جامع قزوین
کتیبه‌هایی که در این مسجد با شکوه قرار دارد به ۵ ردیف نیز نیز به خط کوفی گلدار نسخ و ثلث در این مکان دیده می‌شود.ایوان ها در دوره صفویه ساخته شده اما ایوان شرقی در دوره قاجار بازسازی گردید.آثار معماری چند دوره در این بنا مشاهده می‌گردد و قدیمی‌ترین بخش آن متعلق به سده ی دوم اسلامی است. ایوان‌ها در دوره صفوی بازسازی شده اما ایوان شرقی در دوره قاجار مرمت گردیده است.ساخت مقصوره خمارتاشی در ضلع جنوبی مسجد به دستور امیر خمار تاش ابن عبداله عمادی، وزیر سلطان ملکشاه سلجوقی به سال 500 هجری قمری انجام شد.
نمایی از تزئینات سر در ورودی و کاشی کاری ها ی بسیار زیبای آن
اطلاعات تاریخی
بر اساس روایت های تاریخی این مسجد به دستور هارون الرشید در سال 192 هـ .ق ساخته شده و به روایتی دیگر به دستور هارون‌الرشید، قاضی ابوالحسن محمد بن یحیی بن زکریا و صاحب ابی العباس بن سریح ساخته شده که بعدها به «طاق هارونی» معروف شد. و در سال 393 هـ . به همت ابواحمد کسائی و ساوة منادی مورد تعمیر و مرمت قرار گرفت.در سال ۴۱۳ هـ. ق به فرمان سالار ابراهیم مرزبان طبقات صحن بزرگ، دوباره ساخته شد و در سال ۵۰۹ هـ .ق امیر زاهد خمار تاش بن عبدالله عبادی ساختمان مقصوره بزرگ و گنبد و صحن و مدرسه و خانقاه و چاه خانه مسجد را ساخت و در سال ۵۴۸ هـ . ملک مظفرالدین الب ارغون بن تعش سراچه جداگانه دیگری رو به قبله بنا کرد که در آن، مجلس تفسیر و حدیث برگزار می‌شد و سرانجام در دوره صفویه بخش های وسیعی به این مسجد از جمله ایوان‌ها، مناره‌ها و رواق ها افزوده شد.
نمایی از برش مسجد جامع قزوین
ایوان شمالی در زمان شاه تهماسب صفوی ساخته شد و در دوره قاجار بازسازی شد. در هر دو سوی هر ایوان، رواقهای ساخته شده که هر کدام به نام امام جماعت آن زمان که در این مسجد پیشنماز بوده، نامگذاری شده است. بین رواقهای جنوبی، دو صفه یکی بنام طاق هارونی و دیگری بنام طاق احمدیه یا طاق حلاج قرار دارد.ایوان شرقی مسجد بین سالهای ۱۳۱۳ - ۱۳۱۲ هـ .ق توسط باقرخان سعدالسلطنه فرماندار قزوین و به دستور و هزینه میرزا علی‌خان اتابک دوباره ساخته شده است.رواق واقع در ایوان جنوبی و نیز سرداب را سعدالسلطنه به سال ۱۳۱۳ -۱۳۱۲ هـ .ق و رواق واقع در جنوب ایوان غربی را حاج محمد علی از تجار قزوین در سال۱۳۲۰ هـ .ق ساخته‌اند.
تصویری از کاشی کاری مسجد
طاق هارونیه
این بخش متصل به دهلیز ورودی شرقی و از خشت خام، قطع بزرگ و گل ساخته شده است. مقصوره خمار تاشی یا طاق جعفری در پشت ایوان جنوبی واقع شده که از بخشهای باقیمانده از دوره سلجوقی است که بدست امیرخمارتاش در دوره ملک شاه سلجوقی ساخته شده است.این مقصوره به صورت مربع بوده و دارای طاق نماهایی در اطراف است و در قسمت جنوبی آن محرابی از سنگ مرمر با کاشی‌های رنگارنگ تزئین شده و در سمت جنوبی محراب، منبری سنگی دیده می‌شود. برفراز شبستان مقصوره، گنبد با شکوهی از دوره سلجوقی به صورت دوپوش دیده می‌شود. در داخل با نیم طاقهای زیبایی در چهار گوشه داخلی طاق ساخته شده است. سطح خارجی گنبد با کاشیکاری و طرح‌های زیبایی پوشش یافته است. در طرفین شبستان زیر گنبد امیرخمارتاش، دو شبستان دیگر نیز بنا کرده که محل آنها امروزه به آتشکده معروف است.این مسجد در قرن هفتم هجری، درهای متعدد داشته، اما امروزه تنها دو در تودرتو، در مشرق و در دیگر در شمال غربی قرار دارد. در شرقی و اصلی مسجد، سردری باشکوه و مجلل دارد.
مسجد جامع قزوین
کتیبه های مسجد
کتیبه تاریخی سردر مسجد فرو ریخته و تنها عبارات کوتاهی از آن باقیمانده است: «به سر کاری کیخسرو غلام خاصه شریفه به اتمام رسید. کتیبه حاج محمد صالح قزوینی ۱۰۷۴» دری که در جهت آخرین طاقنمای شمالی در سال ۱۲۷۲ هـ .ق باز شده، بالای این درگاه کتیبه‌ای قرآنی که از کاشی لاجوردی است، دیده می‌شود. در ایوان جنوبی، در طبقه دوم ایوان، پنج غرفه بنا شده که راه دسترسی به آنها از طریق یک پلکان است. بین این دو طبقه کتیبه‌ای باریک و سر‌تا‌سری به خط نستعلیق و به رنگ لاجوردی در کاشی لیموئی رنگ قرار دارد که متن آن ساخت ایوان به سال ۱۰۶۹ هـ .ق توسط شاه عباس دوم است. در بالای غرفه‌های فوقانی، کتیبه دیگری به خط نسخ عالی «سوره جمعه» به رنگ طلایی در کاشی لاجوردی نقش شده و در آخر آن عبارت «غلام شاه ولایت شریف کاشی پز» آمده است. در طرفین در گاههای مقصوره زیرگنبد، لوحه‌هایی از سنگ مرمر نصب شده که بر آن کتیبه‌هایی ازدوره صفویه و قاجاریه در خصوص معافی و پاره‌ای تحمیلات و عوارض نوشته شده است.ساخت مقصوره خمارتاشی در ضلع جنوبی مسجد به دستور امیر خمار تاش ابن عبداله عمادی، وزیر سلطان ملکشاه سلجوقی به سال ۵۰۰ هجری قمری انجام شد. کتیبه‌هایی به ۵ ردیف نیز نیز به خط کوفی گلدار، نسخ و ثلث در این مکان دیده می‌شود.
نمایی از بالای مسجد
نمایی از مسجد جامع قزوین
در اردیبهشت سال ۱۳۹۲ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین ضمن مرمت مناره غربی مسجد جامع موزه سنگ و سفال را در شبستان غربی این مسجد تاریخی افتتاح کرد. در این موزه انواع سفالینه‌ها، سنگ نگاره‌ها، ارسی، کاشی و انواع گچ بری‌ها در معرض دید علاقمندان قرار گرفته است.
نشانی اثر: ایران، استان قزوین ، شهرستان قزوین.
دوره اثر : قرون اولیه اسلامی و دیلمیان و سلجوقیان و صفویان و قاجاریان
اشخاص مرتبط با اثر: هارون‌الرشید بانی اولیه مسجد بوده است و بعدها افراد متعددی در ساخت و ترمیم مسجد نقش داشته‌اند.