شیفتگان مکتب ولایت از روزگاران کهن این روز را پاس داشته و درطی قرون متمادی در حفظ آن تلاش نمودند. اینک غدیر رمز تشیع است و هر حکومتی که به گرامیداشت آن اقدام کند، به شیعه بودن مشهور می شود و یکی از شاخصهای شناخت حکومتهای شیعی شمرده می شود. آنگونه که وقتی استاد علامه محمد حسین مظفر به جستجوی حکومتهای شیعه در بستر تاریخ می نشیند، بزرگداشت این روز را ازنشانهای دولت شیعی می شمارد، آنسان که مراسم عزاداری روزعاشورا نشان تشیع دارد. ایشان غدیر در عصر آل بویه را اینگونه توصیف می کند:
«آل بویه در روز غدیر یعنی هجدهم ذی حجه روزی که رسول خدا(ص) علی(ع) را به عنوان امام و راهبر و مولی و سرور هر مرد و زن با ایمان منصوب نمود مراسمی را اجراءمی کردند که درهیچ عید دیگری این مراسم را اجراء نمی نمودند. دراین روز اظهار شادی و سرور می کردند و درفشهای زینت برمی افراشتند و غذاها و خوراکیهای مطبوع و لذیذی فراهم می نمودندو آنها را میان همه مردم تقسیم می کردند و جامه های فاخر در برمی کردند و با دست گشاده ای به انفاق و بخشش روی می آوردندوکارهای دیگری انجام می دادند که حاکی از بزرگداشت آنها نسبت به چنین روزی بوده است.
شیعیان بغداد و سایر بلاد عراق و نیزفاطمیون در مصر از این راه و رسم پیروی می کردند. در نتیجه روزدهم محرم روز گریه و ناله و عزاداری بود و روز هجدهم ذیحجه روز سرور و جشن و شادمانی. (1)
وی در اشاره به حکومت فاطمیان مصرنیز این مساله را یاد آور شده است و سابقه عید غدیر در آل بویه را پیش از فاطمیان مصر می داند. (2)
علامه مظفر پس از بر شمردن مراکز شیعه نشینی چون عراق، حجاز، یمن، سوریه، جبل عامل وایران از حکومتهای شیعی معاصری در هند یاد می کند که روز غدیررا از اعیاد دینی و حکومتی شمرده و آن را گرامی می دارند. (3)
عیدغدیر از زمانیکه حکومتهای محلی شیعی در ایران بوجود آمد،جایگاه ویژه ای در میان اعیاد اسلامی یافت. و این سنت مقدس درزمان حکومتهای علویان، مرعشیان، صفویان و در دوره های متاءخرتا زمان قاجار معمول بود.
عبدالحسین خان سپهر مورخ بنام دوره قاجاری در «مرآه الوقایع مظفری » که وقایع سالهای 1313 تا1316 را تحریر نموده، حیات اجتماعی این دوره را به صورت فشرده ترسیم کرده است. وی اعیادمرسوم در ایران عصر قاجار را به دو قسم عمده دولتی و ملتی تقسیم نموده می گوید:
«ملت و دولت ایران را چند قسم عید است: اعیاد میلادی حضرت ختمی مرتبت و سایر ائمه(علیهم السلام) را ملت و ولت شریک اند،لکن فقط چند عید میلادی را جشن می گیرند. عید فطر و عید قربان را تمام مسلمانان عید می گیرند. عید نوروز را نیز ملت و دولت شرکت دارند. عید میلاد همایونی مخصوص دولت است که در آن روز ودر عید نوروز جمشیدی وزرای مختار به خاکپای همایونی تشرف می جویند. عیدهای معمولی ایرانیان که جشن می گیرند:
- عید میلاد حضرت ختمی مرتبت، دولت و ملت شرکت دارند.
- عید غدیر خم هردو شرکت دارند، عید میلاد حضرت مرتضوی، به شراکت.
- میلاد مبارک خامس آل عبا(ع)، از ایجادات اعلیحضرت شهریاری،ملت و دولت هردو.
- عید میلاد حضرت حجت الله (عج) به شراکت ملت و دولت.
- عید فطر، به شراکت ملت و دولت.
- عید قربان، به شراکت هردو.
- عید میلاد اعلیحضرت! مخصوص دولت است.
- عید نوروز به شراکت هردو تا سیزده روز به پا دارند.» (4)
وی پس از ذکر اعیادرسمی ایران در زمان قاجار به برگزاری مراسمی در میلاد مرتضوی و... (5) اشاره می کند، آنگاه در گزارشی مراسم عید غدیرخم گوید:
روز سه شنبه هجدهم ذی حجه الحرام (1315 ه) که عید سعید غدیرخم بود، در حضور همایونی مراسم عید و سلام به عمل آمد.
اعلیحضرت شاهنشاهی در تالار برلیان به سلام عام جلوس کرد. تمام طبقات حضور داشتند. محمد حسن صنیع الدوله فرزند حاجی علی خان حاجب الدوله که بعدها ملقب به «اعتماد السطلتنه » شد نیز درروزنامه خاطرات خود به برگزاری عید غدیر خم اشاره کرده است. (6)
ویا در 18 ذی حجه 1296 هجری قمری میرزا حسین خان سپهسالار عیدغدیر را به ولیعهد تبریک گفته است. (7)
با استقرار رژیم پهلوی وفاصله گرفتن آن از دین و مذهب و اصول اسلامی خشم روحانیان وعالمان دینی و مردم مسلمان ایران فراهم آمد. لذا برای فرونشاندن خشم انقلابی امت اسلامی، شاه نیز در برهه ای از تاریخ این عید را تبریک گفت. (8)
همانگونه که غدیر روز «ولایت » است روز«ولایت فقیه » نیز هست و در این روز مبارک، خشم مقدس انقلابیان با فضای عطر آگین عید غدیر پیوند خورد وروزهای خدایی راپدیدار ساخت که زمینه تاسیس حکومت اسلامی و ظهور جلوه هایی ازعدل علی(ع) را فراهم آورد.
عید غدیر با نخستین جرقه های انقلاب و مخالفت با اصلاحات ارضی ورفراندم لوایح شش گانه یکی از روزهای انقلاب نیز محسوب شد و17ذیحجه سال (1382 ه ق) برابر با 21 اردیبهشت (1342 ش) شب عیدغدیر، «به مناسبت فاجعه مدرسه فیضیه قم، مجلس یاد بود وبزرگداشتی در مسجد ارک تهران، از سوی آیه الله حکیم برگزارشد.» (9) و 18 ذیحجه روز عید غدیر «آیه الله سید محمود شاهرودی طی تلگرافی برای حضرات آیات خمینی، گلپایگانی و... از مبارزات روحانیت ایران اعلام پشتیبانی کرد. (10) هر روز بر اوج مبارزات افزوده شد و مبلغان دینی و مدافعان شریعت و پرچمداران نهضت هریک در شهرها و مناطق مختلف به افشای رژیم منحوس پهلوی پرداختند.
مسجد امام موسی بن جعفر(ع) که از سوی آیه الله سعیدی به پایگاه انقلاب در مرکز ایران تبدیل شده بود، در طی برنامه های منظم خود، به پشتیبانی از نهضت امام خمینی پرداخت و16 ذیحجه سال(1385 ه ق) برابر با19 فروردین (1345 ه ش) روز آغازبرنامه های عید غدیر یکی از آن روزهای خدایی بود.» (11)
شکوهمندتراز همه طرح حکومت اسلامی یا ولایت فقیه از سوی امام خمینی(ره)بود که مبانی نظری و عملی سیاست دینی شیعه امامیه را تفسیر وتبیین نمود.
امام خمینی در روز چهارشبنه اول بهمن ماه 1348 (13 ذیقعده 1389) بحث حکومت اسلامی را تحت عنوان «ولایت فقیه » در مسجدشیخ انصاری، در بازار «حویش » نجف آغاز کرد و به اثبات اصل قضیه همت گمارد. (12) و با وجود فشارها و کنترل های ساواک جزوه های حکومت اسلامی و نوارهای سخنرانی امام درباره آن به وسیله زائران خانه خدا و از راه های دیگر، به ایران رسید و در حدگسترده ای توزیع شد. (13) به احتمال زیاد روز پخش جزوات، روز عیدغدیر (1389 ه ق) برابر6 اسفند (1348 ه ش) است که 7 اسفند، در پی پخش جزوات درس ولایت فقیه، رئیس ساواک طی بخشنامه ای به کلیه ادارات تابعه خود از آنان خواست تا درجمع آوری و شناسایی عاملین انتشار آن تلاش کنند. (14)
بدین ترتیب غدیر انقلاب اسلامی با غدیر عصر رسالت پیوند خورد و اصول سیاسی اسلام از سوی فقیهی سترگ در حوزه کهن نجف اشرف که سابقه آن به هزار و اندی سال می رسید، مطرح گردید و رابطه ناگسستنی دین وسیاست تبیین شد و موضع اسلام در مقابل استعمار، صهیونیسم ورژیمهای وابسته مشخص گردید.
همچنین عید غدیر1397 ه ق /1356 ه ش مصادف با بزرگداشت شهادت حاج آقا سید مصطفی خمینی است. (15) و در عید غدیر 1398 ه ق/1357 ه ش حضرت امام می فرماید:«ما در پی جلب حمایت روسها نیستیم. به علاوه ما حمایت مظنون آمریکا را نیز رد می کنیم.» (16)
این ایام پر شورترین روزهای انقلاب، روزهای خون و حماسه است، مبارزات مردمی به اوج خودرسیده و در فاصله چند ماه انقلاب به پیروزی رسید. و 12 فروردین 1358 با همه پرسی رژیم شاهنشاهی به نظام جمهوری اسلامی تغییر وامت اسلام با فرزند علی(ع) بیعت نموده و غدیر انقلاب اسلامی رامی آفریدند. با تکرار حماسه غدیر آرمان الهی هزار و چهار صدساله شیعه تحقق یافت و جهانیان با اسلام ناب محمدی و حکومت عدل علوی آشنا گردیدند.
نظام حکومتی ما، راستی گفتار الهی را در مورد رهبری جامعه اسلامی گواهی داد که با تحقق آن آئین اسلام کامل شده و نعمت واحسان بر بندگان مومن و مخلص نازل می شود.
پی نوشتها:
1- تاریخ شیعه، ص 155، 294 و 297.
2- همان، ص 275.
3- همان، ص 339.
4- مرآت الوقایع مظفری، ص 112.
5- همان، ص 111، 149، 150، 206، 213، 219، 235، 236، 332، 334 و 335.
6- روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه، ص 58.
7- تلگراف عصر سپهسالار ص 601.
8- هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، ج 1، ص 60، 187.
9- همان، ص 143.
10- همان، ص 144.
11- همان، ص 260.
12- نهضت امام خمینی، ج 2، ص 494.
13- همان، ص 518.
14- هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی.
15- همان، ج 2، ص 744.
16- همان، ص 1002.